خوشبین به مذاکرات

ایران و کشورهای 1+5 مدتی است که بر سر میز مذاکره نشسته‌اند تا به سال‌ها تنش بر سر برنامه هسته‌ای ایران پایان دهند. مذاکراتی که می‌تواند با تدبیر تیم سیاست خارجی ایران بدل به یک فرصت درخشان برای ایران شود تا جبران سال‌های تحریم را نیز کرده باشد. با این حال دو نکته در دل مذاکرات نهفته است؛ اول اینکه 1+5 ساختار حقوقی تعریف‌شده‌ای ندارند و موفقیت مذاکرات به این معنا نیست که اکثریت اعضا با ایران موافق باشند. در واقع ساختار 1+5 به صورت یک کارگروه از شش قدرت بین‌المللی است که هر کدام شخصیت مستقل خود را در مذاکرات دارند و در مذاکرات بر اساس منافع ملی کشور خود موضع‌گیری می‌کنند. نکته دیگر اینکه قطع رابطه ایران و آمریکا به خاطر تنش‌های متعدد و اختلافات فراوان سیاسی، تاثیر زیادی روی افزایش حجم تحریم‌ها علیه ایران داشته است و همانطور که رئیس‌جمهور به این مساله اشاره کردند، حل‌وفصل اختلافات با آمریکا می‌تواند بسیاری از گره‌های حاضر در پرونده هسته‌ای ایران را باز کند. از این جهت مذاکرات دو جانبه‌ای که بین ظریف و کری برگزار می‌شود یا در سطح مقامات بالاتر و پایین‌تر وزیران خارجه ایران و آمریکا، می‌تواند چشم‌انداز مثبتی از به نتیجه رسیدن مذاکرات باشد. با این مقدمه تاکید بر این نکته ضروری است که هرگونه توافق دوجانبه ایران با آمریکا درمورد پرونده هسته‌ای برای دیگر کشورهای مذاکره‌کننده الزام‌آور نیست و هرچند مذاکرات ایران و آمریکا از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است اما می‌تواند «یک مقدمه خوب» برای مذاکرات نهایی باشد. طبیعی است آمریکا نیز که برای تحریم ایران از همکاری این کشورها بهره برده است بدون هماهنگی با آنها تحریم‌ها را لغو نمی‌کند و با اینکه بر اساس حقوقی لغو تحریم‌های یک‌طرفه آمریکا نیازی به تائید و مصوبه نهاد دیگری ندارد اما نزاکت بین‌المللی ایجاب می‌کند که وقتی این کشورها در ساختاری با هم همکاری می‌کنند، به‌صورت یک‌طرفه خارج از چارچوب عمل نکنند و برای تصمیم هم احترام قائل شوند. در واقع آنچه باعث می‌شود «کری» در مذاکره با «ظریف» توافقی نهایی را امضا نکنند بیش از آنکه الزامی حقوقی باشد، رعایت عرف دیپلماتیک است. با این حال به نظر می‌رسد درحال حاضر دیگر کشورهای حاضر در 1+5 مشکل چندانی با ایران ندارند و مشکل اساسی از اصرار آمریکا برای صدور قطعنامه‌های شورای حکام و شورای امنیت علیه ایران بوده است. اگر آمریکا بپذیرد که گشایشی در پرونده هسته‌ای ایران به‌وجود آمده است با توجه به نقش و نفوذی که این کشور در شورای امنیت دارد بدون شک ایران می‌تواند به چشم‌انداز مثبت مذاکرات خوشبین باشد.

* کارشناس حقوق بین‌الملل