فرياد شهر 2700 ساله در جنوب تهران
روزنو :قبلا يک شهر تاريخي دو هزار و 700 ساله بود، اما حالا از دور شبيه به تَل بزرگي از خاک ديده مي‌شود و البته مکاني امن براي معتادان و بي‌خانمانان.
قبلا يک شهر تاريخي دو هزار و 700 ساله بود، اما حالا از دور شبيه به تَل بزرگي از خاک ديده مي‌شود و البته مکاني امن براي معتادان و بي‌خانمانان.
به گزارش روز نو، هشت سال از آخرين باري که دژ «رشکان» کاوش شده، مي‌گذرد و اين بناي تاريخي مربوط به دوره اشکانيان به حال خود رها شده است. در اطراف آن نه باجه فروش بليت ديده مي‌شود و نه حفاظي!
هرکس، هر زماني که دلش بخواهد مي‌تواند از بقاياي دژ بالا برود يا به طمع پيدا کردن گنج، بخشي از همان تَل خاک را از بين ببرد.
به گفته آخرين کاوشگر اين منطقه، هنگامي که بزرگراه امام علي(ع) از آنجا رد شد، فاجعه‌اي براي باستان‌شناسي و ادامه شهر 2700 ساله ري بود. اين اتوبان از کنار شارستان ري رد شد و خودتان مي‌توانيد تفاوت اين شهر باستاني و کوچک شدن آن را در عکس‌هاي هوايي که در سايت موزه دانشگاه شيکاگو است، مقايسه کنيد؛ زيرا قبل از آن بناي دژ رشکان تقريبا سالم بود.
در کنار کمان‌کش‌هاي دژ، انواع زباله از سرنگ‌هاي استفاده شده تا فيلتر سيگار و فضولات انساني زيادي ديده مي‌شود. اگر همين طور به قدم زدن در دژ ادامه دهيد، به خرده سفال‌هاي شکسته هم برمي‌خوريد که حفاران غيرقانوني همانجا رها کرده و دست خالي رفته‌اند. ترانشه‌هاي مربوط به قبل هم تبديل به زباله‌داني شده است.
به گفته قدير افروند، کاوشگر اين بناي تاريخي زماني که فصل اول کاوش را شروع کرده‌اند چند کاميون زباله از آنجا بيرون کرده و با کمک نيروي انتظامي دژ را از وجود بي‌خانمانان و معتادان پاک کردند و يگان حفاظت ميراث فرهنگي براي فصل دوم کاوش در منطقه مستقر شد. اين در حاليست که به دليل کمبود نيرو در يگان حفاظت، در حال حاضر اثري از مامور در اين منطقه نيست!
در چند قدمي دژ و نزديک مزرعه کاهو و سبزيجات، شهرداري آلاچيق‌هايي براي استراحت برپا کرده و کمي آن طرف‌تر نمازخانه‌هاي مردانه و زنانه هم ساخته شده که البته کاربري آن از نمازخانه به انبار باغبانان شهرداري تغيير پيدا کرده و کليدش هم دست باغباناني است که لباس سبز شهرداري به تن کرده‌اند.
البته سقف پوشش حفاظتي، زيرساخت‌هاي گردشگري مانند مسير دسترسي، ساخت شش آلاچيق، نورپردازي، مبلمان شهري، ساخت پلکان داربستي براي دسترسي به برج نگهباني و ساختمان نمازخانه از سال 1389 ساخته شده و حدود 400 ميليون تومان براي اين مبلمان شهري و راحتي گردشگر هزينه شده است، هزينه‌اي که حالا به هيچ کاري نمي‌آيد.
«اريک فريدريش اشميت»، کاوشگر ري در زمان کاوش خود در کنار بناي دژ يک شهر تاريخي کشف مي‌کند که بعد از حفاري و نتايجي که به دست مي‌آورد دستور مي‌دهد روي آن را دوباره بپوشانند. در حال حاضر کشاورزان روي اين شهر تاريخي کاهو مي‌کارند.
در کنار دژ، نهر آبي جاري است که يکي از باغبانان مي‌گويد: آب اين نهر براي بيماري زردآب مفيد است و هنوز هم بسياري از بيماران از اين آب براي درمان استفاده مي‌کنند. در حال حاضر روي اين نهر را پوشانده‌اند.
شهر تاريخي که فداي اتوبان شد
در سمت چپ دژ نيز کارخانه سيماني وجود دارد که ماشين‌هاي سنگين را تا بيخ دژ پارک کرده‌اند و روغن‌هاي زيادي روي زمين ريخته است. در سال 91 هم با عبور بزرگراه امام علي(ع) بخشي از باقيمانده‌هاي تاريخي شهر 2700 ساله براي هميشه در زير خاک دفن شد.
باستان‌شناسان در يک عمليات نجات بخشي از زماني که لودرها، بقاياي سفال را در آنجا يافتند سه ماه شبانه‌روز کار کردند تا بالاخره براي ديوار ري و دژ رشکان حريم تعيين کنند، آن هم حريمي که دقيقا پشت گارد ريل‌هاست و اگر از داخل ماشين در حال حرکت دست‌تان را دراز کنيد، مي‌توانيد حصار "ري "را لمس کنيد! گرچه به نظر مي‌رسد تنها با زدن يک پل مي‌شد اتوبان امام علي(ع) را ادامه داد بدون آنکه يک شهر تاريخي را زنده به گور کرد!
«قدير افروند»، کاوشگر دو فصل اين منطقه مي‌گويد: کوه "دژ رشکان" که در منتهي‌اليه غربي رشته کوه بي‌بي شهربانو قرار دارد پيش از آغاز فعاليت کارخانه سيمان، بار امانت «قلعه تاريخي معروف طبرک» را بر دوش مي‌کشيد. چند آرامگاه کوچک قرون اوليه اسلامي نيز بر دامنه اين کوه گزارش شده‌اند و تصويري هم از آنها باقيست.
اين کارشناس ميراث فرهنگي مي‌افزايد: مهمتر از آن نقش برجسته معروف فتحعلي شاهي و عرصه تفرجگاه قاجاري کوه "سرسره" در مجاورت اين نقش برجسته است که همه و همه در طول ساليان بي سر و صدا و بدون کوچکترين اعتراضي از سوي مردم و دولت‌هاي وقت به خورد کارخانه سيمان داده شده و تماما نابود شدند!.... امروزه قطعه‌اي که حکايت از عظمت نقش برجسته کوه سرسره دارد، بي‌استفاده در گوشه‌اي از محوطه کارخانه سيمان ري رها شده است.
او بيان مي‌کند: حدود 50 تا 60 ميليون تومان هزينه کاوش در هر دو فصل شد که در فصل دوم گروه فرانسوي هم با ما مشارکت کردند.
چرا جلوي اين کارخانه را نمي‌گيرند؟
افروند همچنين درباره کارخانه سيمان نزديک اين بنا اظهار مي‌کند: کارخانه سيمان ري در خاورميانه قديمي‌ترين است و دومين کارخانه ايران بعد از قند کهريزک است که در دامنه جنوب غربي کوه بي‌بي شهربانو و شمال "دژ رشکان" قرار گرفته است . اين کارخانه در حال حاضر همجوار دانشگاه آزاد اسلامي واحد ميدان صفائيه ري است. ساخت اين کارخانه در سال 1304 آغاز و در سال 1312 افتتاح و رسما شروع به کار کرد.
اين باستان‌شناس ادامه مي‌دهد: تاکنون فکري براي بهره‌برداري متناسب و احيانا موزه‌اي ساختمان کارخانه قديم سيمان نشده است. سازمان ميراث فرهنگي اقداماتي هم براي ثبت آن در فهرست آثار ملي انجام داده است. امروزه بجاي کارخانه سيمان قديم، 8 واحد صنعتي جديد در دوسوي رشته کوه، عزم تکميل پروژه بزرگ نابودي شاخص‌ترين عنصر هويت بخش ري و دشت تهران ساخته شده و با پيشرفته‌ترين ماشين‌ها به جان اين کوه لت و پار شده افتاده‌اند و کسي هم جلو دارشان نيست. تلاش‌هاي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در اوائل دهه 80 حداقل تا به امروز براي متوقف کردن اين اقدامات ويرانگرانه راه به جائي نبرده است.
افروند مي‌گويد: در سال 83 که معاون ميراث فرهنگي استان تهران بودم با استانداري به توافقات خوبي رسيديم تا تکليف کارخانه سيمان جديد مشخص شود، چون اگر جلوي آن کارخانه گرفته نشود کل کوه بي‌بي شهربانو را مي‌خورد. چرا کسي جلوي اين کارخانه را نمي‌گيرد؟ تمدن ري و تهران در پناه اين کوه شکل گرفته است. اين کارخانه تا کنون آسيب بسياري به تمدن اين مملکت وارد کرده و در دهه 50 مانور اساسي در آن منطقه داده و هيچ نظارتي به روي آن وجود نداشته. چرا کسي عليه اقداماتي که اين کارخانه با تمدن ما کرده است اعلام خسارات نمي‌کند؟ انفجارهايي که براي استخراج مواد انجام مي‌دهند حتي به کوه بي بي شهربانو هم آسيب رسانده است.
اين باستان‌شناس معتقد است منطقه تاريخي ري و همچنين شهر باستاني که زير اتوبان امام علي (ع) دفن شد قابليت ادامه کاوش را دارد چون اين شهر باستاني در دل کلانشهر تهران است. از شهر باستاني ري نيز که مربوط به دوره‌ي ماد هست، خبري نداريم و از دوره اشکاني آن تنها خبر چند سکه کشف شده است .
