محمدصادق جوادی حصار
دولت با شفاف‌سازی بودجه پیام مثبت داد
روزنو :سال ۹۶ سال پرتلاطمی برای کشور بود. دولت روحانی در ماه خرداد با رای ۲۴ میلیونی تایید ادامه فعالیت ۴ ساله دوم خود را از مردم دریافت کرد. اتفاقاتی که در چند ماهه نخست دولت دوازدهم به وقوع پیوست، نشان داد که کار روحانی در دوره دوم ریاست جمهوری‌اش به مراتب سخت‌تر و پرتنش‌تر خواهد بود. از سنگ‌اندازی‌های دولت دونالد ترامپ بر سر برجام تا تقابل منطقه‌ای با عربستان سعودی و در داخل با مسائلی چون حوادث دی‌ماه، اتفاقات خیابان پاسداران، نوسانات قیمت ارز و سکه و در یکی از آخرین موارد آن استیضاح سه وزیر کار، راه و جهاد کشاورزی بود که هر چند با همراهی نمایندگان اصلاح‌طلب حکم ادامه فعالیت وزرایش صادر شد، ولیکن این مساله به وضوح نشان داد که دولت در سال آتی هم باید منتظر سالی دشوار و پرتنش باشد. مشکلات منطقه‌ای و ادامه تنش‌ها با عربستان، تقابل با آمریکا و هم پیمانان اروپایی ترامپ بر سر بقا یا لغو برجام و مشکلات اقتصادی جامعه از جمله فقر، بیکاری و مسائل جوانان می‌توانند اهم مشکلاتی باشند که دولت روحانی در سال ۹۷ با آنها روبه‌رو خواهد شد. برای بررسی بیشتر این موارد و همچنین تحلیل اتفاقات روزهای پایانی سال با محمدصادق جوادی حصار، تحلیلگر سیاسی و عضو حزب اعتماد ملی گفت‌‌وگو کرد که در ادامه می‌خوانید.
سال ۹۶ سال پرتلاطمی برای کشور بود. دولت روحانی در ماه خرداد با رای ۲۴ میلیونی تایید ادامه فعالیت ۴ ساله دوم خود را از مردم دریافت کرد. اتفاقاتی که در چند ماهه نخست دولت دوازدهم به وقوع پیوست، نشان داد که کار روحانی در دوره دوم ریاست جمهوری‌اش به مراتب سخت‌تر و پرتنش‌تر خواهد بود. از سنگ‌اندازی‌های دولت دونالد ترامپ بر سر برجام تا تقابل منطقه‌ای با عربستان سعودی و در داخل با مسائلی چون حوادث دی‌ماه، اتفاقات خیابان پاسداران، نوسانات قیمت ارز و سکه و در یکی از آخرین موارد آن استیضاح سه وزیر کار، راه و جهاد کشاورزی بود که هر چند با همراهی نمایندگان اصلاح‌طلب حکم ادامه فعالیت وزرایش صادر شد، ولیکن این مساله به وضوح نشان داد که دولت در سال آتی هم باید منتظر سالی دشوار و پرتنش باشد. مشکلات منطقه‌ای و ادامه تنش‌ها با عربستان، تقابل با آمریکا و هم پیمانان اروپایی ترامپ بر سر بقا یا لغو برجام و مشکلات اقتصادی جامعه از جمله فقر، بیکاری و مسائل جوانان می‌توانند اهم مشکلاتی باشند که دولت روحانی در سال ۹۷ با آنها روبه‌رو خواهد شد. برای بررسی بیشتر این موارد و همچنین تحلیل اتفاقات روزهای پایانی سال با محمدصادق جوادی حصار، تحلیلگر سیاسی و عضو حزب اعتماد ملی گفت‌‌وگو کرد که در ادامه می‌خوانید.
به گزارش روز نو : در چند وقت اخیر شاهد گلایه‌ها و اختلافاتی بودیم که برآیند آن استیضاح سه وزیر کار، راه و کشاورزی بود. به نظر شما آیا رابطه دولت و مجلس در سال آینده بر پایه تعامل پیش خواهد رفت یا اختلافات برجسته خواهد شد؟
بخشی از این استیضاح کاملا طبیعی بود. بعد از اتفاقات اخیر چون اعتصابات کارگری و یا حوادثی مانند غرق شدن سانچی و یا سقوط هواپیما در یاسوج و غیره فشار زیادی به مجلس وارد شده بود و نمایندگان هم برای اقناع مردم و موکلان خود در حوزه‌های انتخابیه ناچار به‌واکنش بودند. استیضاح این سه وزیر به نوعی مدیریت این اتفاقات و انتقال فشار از روی نمایندگان به دولت بود تا مجلسیان بار خود را سبک کنند و مسئولیت حوادث اخیر را به گردن دولت بیندازند. به گمان نمایندگان این استیضاح‌ها می‌توانست برای سال آینده مسیر را برای تعامل بیشتر دولت با مجلس هموارتر کند. البته در این کار موفق نشدند چرا که تعجیل و نوع گفتمانی که در استیضاح به کار رفت در بی‌نتیجه ماندن آن بی‌تاثیر نبود اما حداقل حاصل آن این شد که مخالفت لایه‌هایی در مجلس با بخشی از بدنه دولت آشکار شد. مثلا زمانی که علی ربیعی تنها با اختلاف یکی دو رأی ابقا شد، معلوم می‌شود که مجلس مخالفت خود را با روند موجود در این وزارتخانه اعلام کرده است. شاید برای سال آینده راه هموارتر شود که فشار افکار عمومی از روی مجلس که قوه ناظر بود و وظیفه نظارت داشت، برداشته شود.
اگر این اتفاق رخ دهد و مجلس به دنبال کم کردن فشار روی خود باشد، بالطبع این فشار به دولت منتقل خواهد شد؟
بله طبیعتا همین‌طور است. تصور عمومی این است که مجلس نمی‌خواهد تمام اتفاقاتی که در دولت رقم می‌خورد را تایید کند. این پیامی است به جامعه که قوه مقننه با خیلی از اتفاقات دولت همراه نیست. حتی این سیاست از سوی چهره‌های اصلاح‌طلب مجلس هم دنبال می‌شود. به هر صورت این اتفاق طبیعی است چرا که نمایندگان نمی‌توانند در برابر تمام مشکلاتی که در کشور وجود دارد نقش انفعالی داشته باشند و ناگزیر به واکنش خواهند بود. به نوعی با این کار می‌خواهند وزن مسئولیت را به سمت دولت سنگین‌تر کنند.
برخی از کارشناسان معتقد‌ند که گرایش این 3 وزیر به اصلاح‌طلبان، به این استیضاح رنگ و بوی سیاسی داده است.
استیضاح حتی اگر جنبه سیاسی هم داشته باشد باز هم می‌توان از آن به عنوان تلنگری به اصلاح‌طلبان مجلس یاد کرد. چون نمایندگان فراکسیون امید هم در مساله استیضاح تحت فشار هستند. حتی اگر اصلاح‌طلبان مجلس بخواهند از وزرا دفاع کنند باز هم این دفاع باید مدلل و برپایه استدلال باشد. البته آنچه که مشخص بود این است که کلیت مجلس فارغ از گرایشات سیاسی و حزبی با این استیضاح مخالف نبودند چرا که با این کار فشار از دوش همه نمایندگان مجلس برداشته می‌شد. نکته دیگری که نباید از آن غافل بمانیم این است که خاصه‌خواری‌ها هم در این استیضاح بی‌تاثیر نبود. مساله «شستا» و شرکت‌های زیرمجموعه وزارت کار و یا اظهارات جناب آخوندی درخصوص سازمان نظام مهندسی و تغییراتی که با آن مواجه شد، این واقعیت را منعکس می‌کرد که اعتراضات صورت گرفته به وزرا بخشی هم به خاطر سهم‌خواهی‌ها بوده است.
اگر بخواهید پیش‌بینی از رابطه مجلس و دولت در سال 97داشته باشید، فکر می‌کنید این رابطه به صورت تعامل سازنده پیش خواهد رفت یا شاهد برجسته شدن اختلافات خواهیم بود؟
از اکنون نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی از اتفاقات سال آینده مجلس و دولت داشت. باید مسائل را در چهارچوب زمان تحلیل و بررسی کرد. باید دید کشور در سال آینده با چه رویدادهایی روبه‌رو می‌شود و در بستر این اتفاقات چه واکنش‌هایی از سوی مجلس صورت می‌گیرد. به طور مثال لحن وزیر کشور قبل و بعد از اتفاقات دی‌ماه کاملا متفاوت بود. گزارش وزیر کشور بعد از حوادث دی‌ماه به وضوح اشاره به نارضایتی بخشی از جامعه و مشکلات ناشی از فقر، بیکاری و سرخوردگی مردم می‌کرد. این نشان می‌دهد که تحلیل‌ها و اظهارنظرها در حوادث مختلف یکسان نیست. در سال آینده بسته به نوع موضوعات و نوع کنش‌ها و واکنش‌هایی که در کشور اتفاق می‌افتد رابطه دولت و مجلس متغیر خواهد بود. در کل قوه مقننه بنای ناسازگاری و مخالفت با دولت ندارد. این حتی به نفع مجلس هم نیست که بخواهد سر راه دولت سنگ‌اندازی کند. قرار نیست که مجلسیان متهم به خاصه‌خواری شوند و اینکه چون فلان وزیر در فلان موضوع خواسته نماینده را به انجام نرسانده او را استیضاح کنند. این نه برای نمایندگان خوب است و نه برای وزرا چون حتی اگر وزیری بخواهد برای دور ماندن از بازخواست مجلس به نمایندگان باج بدهد، خبر آن از گوشه و کنار منتشر می‌شود و برآیند آن نه برای دولت و نه برای مجلس خوشایند نخواهد بود.
کسری بودجه از دیگر مشکلات دولت است. به نظر شما مشکلات مالی دولت از چالش‌های جدی سال 97 خواهد بود؟
یکی از چالش‌های عمده دولت در سال جاری شفاف‌سازی بحث بودجه بود و روشن کردن این نکته که چه بخشی از بودجه در اختیار دولت است و چه بخشی در اختیار دولت نیست. تاکنون ارگان‌ها و تشکیلاتی بودند که بخشی از بودجه دولت را در اختیار داشتند اما در تعامل با دولت نبودند و دولت در تلاش بود که همین را با مردم درمیان بگذارد. شفاف سازی بودجه یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دولت در بخش نظام مالی بود که می‌تواند در سال آینده به دولت کمک کند. مقوله دیگری که در حوزه اقتصاد باید لحاظ شود بحث جذب سرمایه‌گذاری خارجی است که یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولت در سال آینده خواهد بود. هنوز که هنوز است تولید از مشکلات عمده اقتصاد کشور به شمار می‌آید و دولت اگر بتواند در بعد سیاست خارجی اعتمادسازی کند و سرمایه‌داران خارجی را به سمت اقتصاد تولیدمحور و سرمایه‌گذاری در حوزه تولید سوق دهد، شاید بتواند از بحران‌های پیش‌رو بگذرد. هرچند راه سختی پیش رو خواهد داشت.
درحوزه مسائل خارجی اخیرا مشاهده شده که برخی کشورهای صاحب نفوذ اروپایی به سمت سیاست‌های ضد ایرانی آمریکا متمایل شده‌اند و حتی در پی تصویب قطعنامه ضدایرانی در سازمان ملل بودند؛ تلاشی که با وتوی روسیه ناکام ماند. شما چشم‌انداز آینده ایران و اروپا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تحلیل سیاست‌های اروپا مستلزم تحلیل رابطه آنها با ایالات متحده است. در دوره اوباما به دلیل تمایل دولت دموکرات آمریکا به تعامل با ایران، اروپائیان هم پیرو سیاست‌های آمریکا به برپائی برجام کمک کردند. با روی کار آمدن ترامپ سیاست‌های آمریکا دگرگون شد و از آنجایی که عمده کشورهای صاحب نفوذ اروپایی رابطه نزدیکی با آمریکا دارند بالطبع نگاه آنها به رابطه با ایران بی‌تاثیر از فشار دولت ترامپ نخواهد بود.
گفته می‌شود برکناری رکس تیلرسون از وزارت امور خارجه به دلیل اختلاف نظر با ترامپ و بر سر ایران بوده است. انتخاب مایک پمپئو را که رویکردی خصمانه نسبت به ایران دارد، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جا‌به‌جایی اخیر نشان می‌دهد که سیاست‌های خارجی ترامپ همچنان به سمت و سوی فشار بر ایران خواهد بود یا شاید اگر بخواهیم خوشبینانه نگاه کنیم، این فشارها در سال آینده کاهش نخواهند یافت. این مساله نشان می‌دهد که مخاصمه ترامپ با ایران جدی‌تر شده و پیرو آن، تصمیمات آتی اروپا هم موثر از سیاست‌خارجی آمریکا سخت‌تر خواهد شد. با این حال نکته حائز اهمیت واکنش روس‌ها به این اتفاق خواهد بود. باید دید آیا روسیه مانند قبل در برابرآمریکا و متحدانش از ما دفاع خواهد کرد یا اینکه سیاست‌های آتی پوتین و احتمالا امتیازاتی که غرب برای روسیه قائل می‌شود، همسایه شمالی را از جمع مدافعان ایران خارج می‌کند.
فکر می‌کنید در سیاست ایران در منطقه مخصوصا در تعامل با همسایه‌های عربی شاهد چه رویدادهایی باشیم؟ آیا این رقابت‌ها در سال بعد هم ادامه خواهد داشت یا اینکه شاهد فضای‌آرام‌تری در منطقه خواهیم بود؟
آنچه مسلم است و در صدر سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی نقش بازی می‌کند، نحوه تعامل با کشورهای همسایه و در رأس آنها عربستان سعودی خواهد بود. باید دید آیا در سال آتی می‌توانیم با سعودی‌ها پای میز مذاکره بنشینیم یا وضعیت فعلی ادامه خواهد داشت. آیا در حوادث یمن و سوریه می‌توانیم دست بالا را در مذاکرات داشته باشیم و خواست خود را به طرف‌های مقابل تحمیل کنیم یا شرایط جور دیگری رقم خواهد خورد؟ آیا نفوذ بیشتر ایران در سوریه که مستلزم صرف هزینه‌های بیشتر است مقرون به‌صرفه خواهد بود؟ آیا صرف این هزینه‌ها، موازنه هزینه‌های جاری مملکت را برهم می‌زند و بالطبع آیا رضایت مردم از صرف این سرمایه‌ها در خارج از کشور تامین خواهد شد؟ همه اینها مواردی است که در سال آینده رابطه ایران با کشورهای منطقه را شکل می‌دهد. آنچه مسلم است این است که در حوزه تعاملات منطقه‌ای همه به دنبال منافع خود هستند. باید دید در این منظومه منافع، چه اتفاقی رخ خواهد داد. برای نمونه دولتی که در عراق در شرف تشکیل است چه رویکردی دارد؟ آیا با سیاست‌های ایران همسو خواهد بود و یا اگر این دولت با ایران همراه نباشد، مسیر دیگری خواهیم داشت؟ مانند همان اتفاقی که در افغانستان رخ داد.
با توجه به فشار آمریکا و متحدانش، به نظر شما در سال آینده برجام همچنان پایدار خواهد ماند؟
با توجه به شرایط کنونی، برای برهم خوردن برجام اتفاقات خیلی مهمی باید رخ دهد اما از کلیت امر این‌گونه بر‌می‌آید که اگر اتفاق خاصی پیش نیاید شکل کلی برجام برهم نخواهد خورد. این توافقی سازنده برای ایران، منطقه، اروپا و حتی آمریکاست و برهم خوردن آن به نفع هیچ‌کس نیست.
اگر بخواهید مهم‌ترین چالش‌های دولت در سال 97 در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را برشمارید، به چه مواردی می‌توانید اشاره کنید؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولت در سال آینده بحث سیاست خارجی است و نحوه مواجهه با آمریکا و دولت ترامپ. فکر می‌کنم در سال آینده نحوه تعامل ایران با آمریکا جنبه تقابلی خواهد داشت. تا جایی که به گمان بنده به نقطه‌ای خواهیم رسید که به ترامپ بگوییم تو به مسیر خودت باش و ما هم کار خودمان را خواهیم کرد. در حوزه سیاست داخلی کاهش تورم و درمان لجام گسیختگی‌های اقتصادی و همچنین جلب نظر سیاستمداران خارجی برای ترغیب سرمایه‌گذاری می‌تواند از مهم‌ترین برنامه‌های آتی دولت روحانی باشد.
