چانه‌زني در وين، فشار در تهران

روز نو :نخستین روز از گفت‌وگوهای برجامی در وین آغاز شد و در تهران نخستین زمزمه‌های بودجه‌ای دولت آغاز شده است و هم‌زمان اولین جلسه فوق‌العاده هیئت دولت برای بررسی لایحه بودجه سال آتی نیز برگزار شد؛ دو مسئله‌ای كه به هم گره خورده‌اند. بازتاب نمادین این گره‌خوردگی را می‌توان در دیدار «مسعود میركاظمی» متولی بودجه مملكت با «حسین امیرعبداللهیان» سكاندار سیاست خارجی كشور مشاهده كرد. در این دیدار میركاظمی كه مسئولیتی حتی سنگین‌تر از امیرعبداللهیان بر عهده دارد و یك كسری بودجه از بودجه پیشین روی دستش مانده است، به امیرعبداللهیان گفت: «لایحه بودجه ۱۴۰۱ با فرض ادامه تحریم‌ها بسته شده است» و به زبان عامیانه تلویحا به وزیر خارجه گفت نشد هم نشد؛ سخنانی كه می‌توان آن را در راستای حمایت از مذاكره‌كنندگان برجام توصیف كرد تا با دست پر و بدون لكنت به دفاع از حقوق ایران بپردازند. اما این تنها تفسیر آن نیست و راه برای برداشت‌های متفاوت نیز باز است كه این به دلیل كوتاهی و اختصار در سخنان این دو مقام مسئول در اولین روز از دور جدید مذاكرات هسته‌ای است. البته میركاظمی قبل از آن گفت با رفع تحریم هم مشكلی ندارد و حتی استقبال هم می‌كند. به گزارش خبرگزاری رسمی دولت میركاظمی در این جلسه گفت: «بودجه سال آینده بر مبنای سند آمایش تدوین شده؛ از این‌رو ظرفیت‌های داخلی هر استان تا سطح شهرستان تعیین و سهم هر یک از این مناطق در رشد اقتصادی استان و کشور مشخص شده است» و نیز «اولویت دولت سیزدهم افزایش تعاملات با کشورهای همسایه و منطقه است و در این راستا در برنامه‌های این سازمان شهرهای مرزی مورد توجه قرار می‌گیرند». اما می‌توان بخش مهم سخن او را همان تنظیم بودجه بدون فرض رفع تحریم در نظر گرفت؛ تجربه‌ای كه احتمالا بودجه عجیب و دردسرساز سال 1400 به میركاظمی آموخته است كه در آن گویی نگارنده خبری از تحریم ندارد و پیش‌بینی كرده است ایران روزانه 2.3 میلیون بشكه نفت می‌فروشد و دولت را با كسری بودجه‌ای ترسناك مواجه كرده است. سخن از بودجه 1400 تمام نشده و گرفتاری‌های آن هنوز پابرجاست، اما موعد تحویل بودجه 1401 است و از اندك اخباری كه به شكل غیررسمی و شایعه درباره آن منتشر می‌شود به‌سختی می‌توان نتیجه‌ای مشخص گرفت.

مهدی چمران اولین معترض بودجه: پس پول ما كو؟

اولین معترض به بودجه 1401 را بشناسید؛‌ مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران كه احتمالا هنگام ورود دوباره به مدیریت شهری فكر می‌كرد افتاده است در همان تشت پولی كه قبلا بود، اما ظاهرا بودجه را كه خوانده است و از پول مورد نظرش در آن خبری نبوده، چنان شوكه شده كه حتی پیش از تقدیم لایحه دولت كار را به رسانه‌ها كشانده و به‌شدت شاكی است و به دنبال پولش می‌گردد. چمران در اظهاراتی نه‌چندان خویشتن‌دارانه كه از این جهت سویه‌ای طنزآمیز پیدا كرده است، گفت: «هر آنچه برای شهرداری‌ها در بودجه 1400 پیش‌بینی شده بود، توسط سازمان برنامه و بودجه برای سال 1401 حذف شده است». او گرچه در سخنان خود درباره بودجه شهرداری گفت «این یک هشدار جدی است»، كمی بعدتر عرض ارادت خود را هم به «دوستان خوب ما در سازمان برنامه و بودجه» اعلام كرد و نشان داد كه می‌داند دوستان خوب ما در سازمان برنامه و بودجه با كسی شوخی ندارند. اما باز در ادامه با لحنی هیجانی از شهردار درخواست یقه‌گیری كرد و گفت: «اینکه شهردار تهران در هیئت دولت برود و بنشیند فایده‌ای ندارد و باید یقه بگیرند و این موارد را پیگیری کنند و قطعا شورا نیز به سهم خودش در کنار شورای عالی استان‌ها این مسئله را پیگیری خواهد کرد تا بتوانیم آن را اصلاح کنیم و این مسئله حیاتی است؛ چراکه شهرداری‌های کل کشور در شرایط مالی خوبی قرار ندارند. با این اقدام سازمان برنامه بودجه سال آینده وضعیت آنها به مراتب بدتر خواهد شد»

1.3 میلیون بشكه نفت 60دلاری یعنی ادامه تحریم؟

در زمان نوشتن این گزارش خبرها حاكی از جریان مذاكرات برای لغو تحریم‌های ایران است و تاكنون تنها روسیه در واكنش رسمی مذاكرات را مثبت ارزیابی كرده و خبر دیگری منتشر نشده است. اما پیش از این «محمد حسینی»، مشاور کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، در نشست‌ بررسی روند اجرای بودجه در برنامه ششم توسعه درخصوص نرخ تسعیر ارز در بودجه شرکت‌های دولتی سال 1401 گفته بود: «بر این اساس میزان فروش نفت 1.2 میلیون‌ بشکه‌ای، با قیمت هر بشکه 60 دلار و نرخ دلار 23هزارتومانی لحاظ شده است» كه با این حساب می‌شود واقعا باور كرد دولت بودجه را با حساب بقای تحریم‌ها بسته است. میزان فروش نفت ادعایی مقام‌های غیررسمی اكنون بالای یك میلیون بشكه است. او همچنین تأیید كرده بود كه ارز چهارهزارو 200تومانی پیش‌بینی‌شده در بودجه امسال تمام شده است. بحث بودجه 1400 همچنان پابرجاست و هم‌زمان با وقایع فوق،‌ رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس از بررسی سیاست‌های دولت برای ساماندهی ارز چهارهزارو ۲۰۰تومانی و بورس با حضور وزیر اقتصاد و دارایی و رئیس سازمان بورس در جلسه روز سه‌شنبه خبر داد. «حمیدرضا حاجی‌بابایی» در تشریح جلسه صبح سه‌شنبه هم‌اندیشی نمایندگان برای اجرای سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری در جمع خبرنگاران گفت: «این نشست با حضور احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی و مجید عشقی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف بررسی بایدها و نبایدهای دولت در وضعیت کنونی اقتصاد، سیاست دولت برای ساماندهی ارز چهارهزارو ۲۰۰تومانی و وضعیت بورس برگزار شد»؛ اما توضیحات بیشتری نداد. پیش از این دولت لایحه حذف ارز چهارهزارو 200تومانی را به مجلس ارائه كرده بود كه معلوم نشد چه شد كه هم قید دوفوریت آن رأی نیاورد و هم دیگر دولت سخنی از آن نگفت. طرحی كه با سروصدای فراوان به دنیا آمد، ولی فعلا مفقودالاثر است. در ادامه بحث بودجه سال جاری و باز هم‌زمان با وقایع ذكرشده و تنها با چند ساعت اختلاف، رئیس‌جمهور بر اهمیت اجرای برنامه مولدسازی اموال مازاد دولت در تأمین بخشی از بودجه مورد نیاز کشور و جبران کمبود در منابع مالی تأکید و تمام دستگاه‌های اداری را موظف کرد اموال مازاد را در مدت معین شناسایی و قیمت‌گذاری کنند و برابر مقررات به فروش رسانند. به ظاهر تا اینجا تنها راه‌حل باقی‌مانده برای جبران كسری بودجه 1400 همین مولدسازی است. نفت كه به سختی و اندك صادر می‌شود و معلوم نیست پول آن وصول بشود، چاپ پول با احتساب وضعیت معیشتی مردم چنان تورم‌زاست كه كسی حتی جرئت حرف‌زدن درباره آن را ندارد و ارز چهارهزارو 200 تومانی نیز كه ذكر شد؛ می‌ماند فروش اوراق قرضه كه كارشناسان احتمال موفقیت آن را اندك می‌دانند و دیگر همین؛ البته اگر سازش با جامعه جهانی و رفع تحریم‌ها را به حساب نیاوریم. همین است كه رئیسی دوشنبه‌شب در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت اظهار امیدواری کرد برنامه مولدسازی اموال مازاد دولت با همکاری همه دستگاه‌ها و قوای کشور هر‌چه سریع‌تر اجرائی شود. رئیسی همچنین گفت تمام مدیران برای رفع کسری بودجه بدون آثار تورمی باید با وزارت اقتصاد و دارایی برای تأمین بودجه از این طریق همکاری کنند. روزهای داغ بودجه‌ای در راه است؛ روزهایی كه با اخبار مذاكرات، اخبار یكی، دو ماه آینده اقتصاد را تضمین كرده است. فعلا انتظار تنها راه است، اما حتی نمی‌توان به قطع گفت باید منتظر چه باشیم؟