روز نو :«دخترم مریض است، دخترم را نبرید»؛ این جملات مادری است که با خواهش از گشت ارشاد می‌خواهد دختر مریض وی را نبرند. این اتفاق به‌همراه اتفاقاتی که به تازگی درباره حجاب در جامعه رخ داده دوباره افکار عمومی جامعه را نسبت به نوع برخورد با بدحجابی حساس کرده است. به نظر می‌رسد هنوز برخی حجاب را به عنوان یک موضوع فرهنگی نپذیرفته‌اند. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این موضوع و اتفاقاتی که در این زمینه در جامعه ما رخ می‌دهد با آیت‌ا... سید حسین موسوی تبریزی، دبیر مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم گفت‌وگو کرده است. موسوی تبریزی در این زمینه معتقد است: «ما هنوز برخی راه‌های صحیح درباره برخورد با بدحجابی را امتحان نکرده‌ایم. کسانی که تلاش می‌کنند بی‌حجابی و بدحجابی را در جامعه از بین ببرند بیشتر از روش‌های دفعی و یکباره استفاده می‌کنند و برخی کمتر به رویکرد تدریجی و تأثیرگذار اعتقاد دارند. ضرر این گونه روش‌ها نیز از سود آن بیشتر است. حجاب یک موضوع فرهنگی و اجتماعی است و باید با روش‌های فرهنگی با آن برخورد کرد. توهین و رفتار خشونت‌آمیز درباره بی‌حجابی نه تنها نتیجه‌ای به‌همراه ندارد بلکه باعث عناد و دشمنی می‌شود.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

موضوع حجاب دوباره مورد توجه قرار گرفته است. برخي اتفاقات مانند درخواست يک مادر بابت بيماري دخترش از گشت ارشاد نيز با واکنش‌هاي زيادي همراه بوده است. ديدگاه شما درباره نوع برخوردي که با بدحجابي در جامعه صورت مي‌گيرد چيست؟

حجاب يک موضوع دوطرفه است و مانند نماز خواندن و روزه گرفتن نيست. نماز خواندن و روزه گرفتن يک موضوع شخصي است که البته مي‌تواند به شکل جمعي نيز باشد. با اين وجود حجاب يک موضوع دو طرفه است و جنبه فردي و عمومي دارد. البته منظور از حجاب تنها حجاب زنان نيست و درباره مردان نيز وجود دارد. با اين تفاوت که ميزان حجاب در مردان و زنان با هم متفاوت است و هر کدام شرايط خاص خود را دارد. در شرايط کنوني جنبه عمومي حجاب مورد توجه قرار گرفته است. در جنبه عمومي هم داشتن حجاب پيامدهايي دارد و هم نداشتن حجاب. به همين دليل نمي‌توان حجاب را يک موضوع شخصي قلمداد کرد و بلکه سرايت دارد. به دليل اينکه سرايت دارد در صورتي که احتمال سرايت به غير وجود داشته باشد و بي‌حجابي در جامعه افزايش پيدا کند مي‌توان جلوي آن را گرفت. در ابتداي انقلاب برخي در زندگي مردم تجسس مي‌کردند. حضرت امام(ره) هنگامي که از اين ماجرا مطلع شدند بيانيه‌اي صادر و اين کار را ممنوع کردند که کسي حق ندارد در زندگي خصوصي مردم دخالت کند. براساس بيانيه‌اي که حضرت امام(ره) صادر کردند تجسس در زندگي مردم و کشف علائم جرم جايز نيست. امام(ره) حتي براي کساني که اقدام به چنين کاري مي‌کردند مجازات تعيين کردند. خداوند متعال همواره يک حصار مطمئن و همراه با احترام براي خانواده و اعضاي آن قائل است که در آيه‌هاي مختلف به آن اشاره شده است.

برخي از مصداق‌هايي که امروز درباره حجاب در جامعه وجود دارد مصداق جنبه عمومي حجاب نيست و بيشتر شخصي است. حد و حدود ورود ضابطين به محدوده شخصي حجاب تا کجاست؟

در موضوع حجاب اينکه برخي در درون منزل خود به چه شکلي رفتار مي‌کنند حتي اگر مهمان نيز داشته باشند يک موضوع است و اما اگر موضوع حجاب در سطح جامعه باشد موضوع ديگري است که هر کدام شرايط خاص خود را دارد. در جنبه عمومي حجاب اگر بي‌حجابي و يا بدحجابي باعث ضرر و زيان به جامعه باشد بايد در حد همان بي‌حجابي امر به معروف صورت بگيرد. در غير اين صورت ورود به حريم شخصي افراد براي موضوع حجاب جايز نيست. در جنبه عمومي حجاب نيز اگر بي‌حجابي صورت بگيرد امر به معروف داراي مراتب است و اگر به اين مراتب توجه نکنيم خودش به گناه تبديل مي‌شود. امر به معروف بايد همراه با احترام و تکريم طرف مقابل صورت بگيرد. نبايد به شکلي مطرح شود که طرف مقابل ناراحت شود و واکنش نشان دهد. در چنين شرايطي وضعيت بدتر مي‌شود و کسي که حجاب مناسبي ندارد به رويکردي که در پيش گرفته ادامه مي‌دهد. امر به معروف همراه با توهين باعث شيوع بيشتر عناد نسبت به حجاب مي‌شود و ضرر و زيان آن به مراتب از سود آن بيشتر است. در جايي که ضرر و زيان آن براي اسلام و جامعه بيشتر باشد به صورت طبيعي امر به معروف و نهي از منکر صورت نمي‌گيرد و در واقع سبب ترويج منکر شده‌ايم.

*چرا راه‌هايي که بتواند وضعيت حجاب را در جامعه ساماندهي کند وجود ندارد و اين موضوع همچنان به عنوان يک چالش براي جامعه وجود دارد؟

واقعيت اين است که ما هنوز برخي راه‌هاي صحيح درباره برخورد با بدحجابي را امتحان نکرده‌ايم. کساني که تلاش مي‌کنند بي‌حجابي و بدحجابي را در جامعه از بين ببرند بيشتر از روش‌هاي دفعي و يکباره استفاده مي‌کنند و برخي کمتر به رويکرد تدريجي و تأثيرگذار اعتقاد دارند. ضرر اين گونه روش‌ها نيز از سود آن بيشتر است. حجاب يک موضوع فرهنگي و اجتماعي است و بايد با روش‌هاي فرهنگي با آن برخورد کرد. همه اين مسائل بايد در چارچوب امر به معروف و نهي از منکر رعايت شود. پيامبر اسلام(ص) همه احکامي که از طريق وحي از خداوند دريافت کرده بود را با مردم در ميان نمي‌گذاشت. برخي از احکام تا بيست سال نزد پيامبر(ص) باقي مانده بود و پيامبر آنها را براي مردم بازگو نمي‌کرد. شرايط به شکلي بود که به مرور زمان برخي احکام به مردم بازگو شد. پيامبر(ص) هنگامي که شرايط جامعه فراهم شد اين احکام را با مردم در ميان گذاشتند. آيه‌هايي که درباه حجاب نازل شده در سال‌هاي پاياني زندگي پيامبر(ص) نازل شده است. دليل آن نيز اين بوده که پوشش کساني که در مسجد حضور پيدا مي‌کردند مناسب نبوده است. گاهي مرد و زن با هم نماز مي‌خواندند و يا اينکه زنان در صف‌هاي جلو مي‌ايستادند که اين موضوع مشکل‌ساز بوده است. به همين دليل آيه‌هايي نازل شد که در اين مورد بحث مي‌کرد که اين وضعيت بايد اصلاح شود. در شرايط کنوني نيز دعوت به رعايت حجاب بايد با حفظ کرامت زنان جامعه و احترام به جايگاه آنها همراه باشد.

آيا در شرايط کنوني اين اتفاق رخ مي‌دهد و دعوت به حجـــاب با حفظ کرامت انساني صورت مي‌گيرد؟

حفظ کرامت انساني و احترام به شخصيت طرف مقابل الزامي است. کساني که با چنين رويکردي تغيير رويه نمي‌دهند بايد امر به معروف و نهي از منکر شوند که آن نيز داراي مراتبي است. در مقابل کساني که به هر شکلي در مقابل رعايت حجاب مقاومت مي‌کنند و قصد عناد با اسلام دارند نيز نبايد با خشونت رفتار کرد و بلکه بايد در مرحله نخست با احترام و دعوت به آرامش رفتار کرد. حتي اگر قرار است کسي بازداشت شود و به زندان منتقل شود نبايد احترام آن از بين برود و با وي رفتاري صورت بگيرد که توصيه اسلام و دين نيست. بدون ترديد رويکرد سلبي نسبت به حجاب با کساني که حجاب را رعايت نمي‌کنند نه تنها نتيجه بخش نيست بلکه باعث مي‌شود واگرايي بيشتري با اين موضوع ‌ شود و در سطح جامعه بازتاب مناسبي پيدا نمي‌کند. واقعيت اين است يا تاکنون روش‌هاي مقابله با بدحجابي را نمي‌دانستيم و يا اگر مي‌دانستيم به خوبي از اين روش‌ها استفاده نکرده‌ايم. هنگامي که مي‌دانيم استفاده از يک روش اشتباه است و نتيجه عکس به‌همراه مي‌آورد نبايد آن را انجام داد. امر به معروف در شرايطي جواب مي‌دهد که بدانيم امر به معروفي که انجام مي‌دهيم موثر واقع شود. هنگامي که موثر واقع نمي‌شود يا بايد کيفيت امر به معروف را تغيير بدهيم و از راه‌هاي وارد شويم که اخلاقي‌تر باشد و موثر واقع شود و يا اينکه روش‌هاي اشتباه را انجام ندهيم.

چرا برخي همچنان اصرار دارند از راه‌هايي درباره حجاب استفاده کنند که در گذشته نتيجه نداده است؟ براي عبور از اين مساله و استفاده از راه‌هاي فرهنگي چه بايد کرد؟

ما بايد روش‌هاي ترويج به حجاب را تغيير بدهيم. اينکه در خيابان به دختران و زنان تذکر بدهيم و اگر گوش نکردند با آنها به تندي رفتار کنيم و عده‌اي از آن فيلم گرفته و در سطح جامعه منتشر کنند نه تنها به افزايش حجاب در جامعه منجر نخواهد شد که شرايط را بدتر مي‌کند و عناد بيشتري به وجود مي‌آورد. در ابتداي انقلاب نيز شرايط مانند امروز نبود. در سال‌هاي ابتداي انقلاب کسي با کساني که حجاب خود را به صورت کامل رعايت نمي‌کردند کاري نداشت. تنها با افرادي که به صورت تعمدي بي‌حجابي را ترويج مي‌کردند و هدف آنها ضايع کردن حکومت اسلامي بود برخورد مي‌شد.

حد و حـــدود پوشش زنان در اسلام کجاست؟ زنان بايد چه نوع پوششي داشته باشند که مصداق بدحجابي نباشد؟

پوشش زنان بايد به شکلي باشد که نه به خودشان آسيبي وارد شود و نه به جامعه. هنگامي که بي‌حجابي در جامعه باعث فساد شود بايد جلوي آن گرفته شود. به همين دليل آيه حجاب زماني نازل شد که منکر در جامعه مسلمين افزايش پيدا کرده بود. در چنين شرايطي زنان امنيت نداشتند و برخي از اين شرايط سوءاستفاده مي‌کردند. زماني که آيه حجاب نازل شد قرار شد زنان حجاب خود را رعايت کنند. اندازه حجاب نيز به حدي است که سر و سينه و بدن زنان را بپوشاند. احکام اسلام در زمينه‌هاي مختلف مانند رباخواري، بي‌حجابي و مشروب خواري به مرور و پس از آماده شدن جامعه اعلام و اجرا شد. بايد جامعه به نتايج عمل کردن به احکام اسلامي و پيامدهاي عمل نکردن به آن آگاهي پيدا کند. احکام تربيتي در اسلام را نمي‌توان با اجبار انجام داد، بلکه نيازمند زمينه‌سازي است. به همين دليل بايد در ابتدا زمينه‌هاي آن را فراهم کنيم و سپس اقدامات لازم را انجام بدهيم.