روز نو :اینکه «مردم چگونه اعتراض کنند؟» و «مرز میان اعتراض و اغتشاش چیست؟»، پرسش‌های کلیدی مطرح این روزهاست. دامنه ناآرامی‌ها در پی مرگ مهسا امینی هر روز گسترده‌تر می‌شود. روایت استانداران این است که «همه ‌چی آرومه»!؛ اما مشاهدات میدانی همین دیروز از خیابان‌های اطراف دانشگاه تهران، حکایت دیگری داشت. سخنان امیدبخش رئیس‌جمهور در گفت‌وگوی تلویزیونی و تلاش او برای آرام کردن فضای ملتهب جامعه با تأکید بر رعایت حق نقد و اعتراض مسالمت‌آمیز اوضاع را آرام نکرد و از سوی نهادهایی که قائدتا باید فرمابردار سخنان او باشند، اطاعت نشد. شاهد این مدعا همین خیابان‌های اطراف دانشگاه تهران در عصر روز گذشته است. خیابان‌هایی مملو از نیروهای امنیتی که با معترضین درگیر می‌شدند.

اما چرا در کشور ما غالبا هرگونه «اعتراضی» به «اغتشاش» تعبیر می‌شود و شم تیز دشمن‌شناسی بسیاری از مسئولان به کار می‌افتد و «معترضین» را عوامل دشمن به ویژه دشمن خارجی معرفی می‌کنند؟ اصلا بستر اعتراض چگونه فراهم می‌شود؟ اینکه رئیس‌جمهور چهارشنبه‌شب در تلویزیون گفت «ما فضای نقد و اعتراض را در جامعه داشته باشیم و بستر این کار توسط دولت فراهم و سخن منتقد و معترض شنیده شود» و این روزها نمایندگان مجلس در این مورد پی در پی مصاحبه می‌کنند و می‌گویند «باید بسترها فراهم شود» یا «بسترها فراهم است» دقیقا به چه معناست؟ چه نهاد و مرجعی باید بسترساز اعتراضات باشد و چرا طی دهه‌های گذشته حتی همین موضوع تعیین فضایی برای اعتراضات به نتیجه نرسیده است.

وجود مراکزی برای ابراز نظر موافق و مخالف ضروری است

یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه «ما باید مراکزی را برای ابراز نظر موافق یا مخالف و به صورت عادلانه داشته باشیم»، گفت: «این یک ضرورت برای کشور است که این مراکز وجود داشته باشد، در کشوری که آزادی در آن نهادینه شده اگر صحبت مخالفی شنیده شود و اگر اعتراضی در چارچوب قانون وجود داشته باشد نه تنها آسیبی به آن نمی‌‌رساند بلکه فضای تعاملی و همدلی بیشتری را ایجاد می‌کند.»

سیدکریم حسینی در گفت‌و‌گو با ایسنا، توضیح نداد اساسا چه نوع اعتراضی در «چارچوب قانون» است؛ اما برای اینکه «فضای عادلانه» مورد اشاره او برای برخی سوءتعبیر نشود!‌ گفت:‌ «باید فضایی عادلانه و با امکانات لازم برای اعتراض، نقدها و ابراز نظرات موافق و مخالف داشته باشیم، اما نباید آن را در کنار راهپیمایی‌ها و تظاهراتی که بعد از اقدامات هنجارشکنانه که در خیابان‌ها و محلات مختلف شهرها داشتیم گذاشت. حضور مردم در راهپیمایی‌ها و تجمعاتی که علیه آشوب‌ها و اغتشاشات است نظر یک عده و گروه خاصی نیست.»

اساس جمهوری اسلامی شنیدن صدای مردم است

یک عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز در این مورد گفت: «بر اساس قانون مردم حق دارند که نقدها و اعتراض‌های خود را نسبت به روش اجرایی سیاست‌ها از طریق مقالات، سخنرانی‌های احزاب و یا برگزاری تجمعات مطرح کنند، اما نباید اجازه داد تا دشمنان مطالبات مردم را با دروغ‌پراکنی و فضاسازی به حاشیه ببرند.» رحمت‌الله فیروزی پوربادی در گفت وگو با ایسنا، تصریح کرد: «از لحاظ قانونی بستر اعتراض و انتقاد مردم فراهم است. اگر مردم به روش‌های حاکم در جامعه چه در خصوص گشت ارشاد و چه در خصوص سایر سیاست‌های دولت انتقاد دارند باید مخالفت خود را مطرح کرده و حتی پیشنهاد خود را برای اصلاح روش‌ها ارائه کنند. ما باید عملا این بستر را برای جامعه فراهم کنیم.»

مجلس آماده همکاری با دولت برای ایجاد بستر اعتراضات قانونی‌ است

همچنین دبیر کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه «مشخصاً آنچه که رئیس جمهوری در مورد نظام‌مند کردن و ایجاد بستر طرح پیشنهادها، انتقادات و احیاناً اعتراضات مطرح کردند، موضوع قابل توجه و قابل تاملی است»، تاکید کرد: مجلس شورای اسلامی در اجرای وظیفه قانون‌گذاری خود هر لایحه‌ای را که دولت لازم بداند در اجرای اصول قانون اساسی که اظهار نظر ملت و انعکاس آن به حاکمان و همچنین طرح مطالبه از حاکمان را حقی مسلم می‌داند، تهیه و تنظیم کند، آمادگی دارد که آن لایحه را با اولویت در روند قانون‌گذاری قرار دهد و در قالب قانون جهت اجرا به دولت تقدیم کند.

محمدتقی نقدعلی در گفت‌وگو با ایسنا درباره نقش مجلس در خصوص اصلاح قوانین و مقرراتی نظیر روند مربوط به حجاب، عفاف و گشت ارشاد اظهار کرد: روندها و راه‌های کوتاه‌تری وجود دارد تا بدون آنکه حساسیت‌های خاصی ایجاد یا اسبابی برای بازی دشمنان فراهم شود، بسیاری از قوانین و احکام قانونی و شرعی شکل اجرایی به خود بگیرند؛ به نظر می‌رسد تغییر رویه‌هایی هم که در کلام رئیس جمهوری بود ناظر بر روش‌های اجرای قانون است.

باید در کشور بستر اعتراض فراهم شود

نماینده دیگری که این روزها از لزوم ایجاد «بستر اعتراض»سخن گفت،‌ یک عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی بود.

مجتبی یوسفی در گفت و گو با ایسنا،: تصریح کرد: ما معتقد هستیم که باید در کشور بستر اعتراض فراهم شود و مردم در چارچوب قانون بتوانند نظرات موافق و مخالف خود را در خصوص روش‌های اجرایی و مسائل مطرح کنند اما مطالبه مردمی با اغتشاش تفاوت دارد.وی با اشاره به صحبت های اخیر رئیس‌جمهور با مردم و ضرورت ایجاد بستر مناسب برای شنیدن اعتراضات مردمی در چارچوب قانون، بیان کرد: «این روزها شاهد هستیم کشورهایی نظیر آمریکا، انگلیس و فرانسه نگران آزادی بیان در ایران شده‌اند. هیچ کس در جمهوری اسلامی مخالف ابراز عقیده و اعلام نظر صنوف و اقشار مختلف و همه کسانی که ممکن است نظر مخالفی نسبت به کارکرد برخی از دستگاه‌ها داشته باشند، نیست.»نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: «در بحث اعتراضات سه اصل وجود دارد. نحوه اعتراض، مکان اعتراض و شکل اعتراض. اینکه مردم چگونه اعتراض خود را مطرح کنند و ساختارشکنانه نباشد.»

اصلی که اگر اجرا می‌شد، خوب بود!

به هر حال آنچه مسلم است چه رئیس‌جمهور و چه نمایندگان درمورد به رسمیت شناختن حق اعتراضات قانونی، لزوم تفکیک مرز اعتراض و اغتشاش، ضرورت بسترسازی برای بیان اعتراض و تعریفِ سازوکاری روشن و عملی برای تحقق حق اعتراض مردم، تاکنون به طرح کلان این بحث بسنده کرده و مطلقاً وارد جزئیات و راهکارهای عملی آن نمی‌شوند.

اما اگر از میان این همه اظهارات حداقل «بستر» اجرای اصل 27 قانون‌اساسی فراهم شود، نیمی از راه را رفته‌ایم، زیرا «بستر» اجرای حق اعتراض مسالمت‌آمیز در قانون اساسی در سایه اصل 27 یعنی «تشکیل‌ اجتماعات‌ و راه‌پیمایی‌‌ها، بدون‌ حمل‌ سلاح‌، به‌ شرط آن‌ که‌ مخل‌ به‌ مبانی‌ اسلام‌ نباشد آزاد است‌»، وجود دارد. جلال جلالی‌زاده، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در این زمینه معتقد است: «قانون اساسی اجازه برپایی اعتراضات مسالمت ‌آمیز را داده است ولی تاکنون هیچ حزب و گروه سیاسی نتوانسته است که از این حق استفاده کند زیرا عده‌ای تصور می کنند معترضان، معاند یا برانداز هستند و از آن سو هم عده‌ای فکر می کنند که اعتراض باید با خشونت همراه باشد در حالیکه اعتراض باید بدون آسیب رسیدن به اموال عمومی یا اموال مردم باشد.»