روز نو:«در سال ۱۴۰۰ میزان مرگ‌های منتسب به ذرات معلق در کشور، ۲۰ هزار و ۸۰۰ نفر بوده است.» این آمار هولناک از قربانیان آلودگی هوا را دیروز رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، اعلام کرد.

روز گذشته عباس شاهسونی در این زمینه به ایسنا گفت: «مطالعه وزارت بهداشت در ۲۷ شهر با جمعیت تقریبا ۳۵ میلیون نفر مشخص شد در سال ۱۴۰۰ میزان مرگ‌های منتسب با ذرات معلق در کشور ۲۰ هزار و ۸۰۰ نفر بوده است که از این میان سهم تهران ۶۴۰۰ مرگ اعلام شد.»

شهریور امسال نیز داریوش گل علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت:« سال گذشته به علت آلودگی هوا ۲۱ هزار نفر در ۲۷ شهر کشور جان خود را از دست دادند.»

مرگ ومیر به علت آلودگی هوا یکی از چالش‌های نظام سلامت کشور است که همواره آمارهای هولناکی از آن توسط مقامات بهداشتی کشور اعلام می‌شود. پیش‌تر نیز عباس شاهسونی، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در مورد نقش آلودگی هوا در مرگ‌های زودرس گفت:«آلودگی هوا سبب مرگ زودرس سالانه 41 هزار نفر در کشور است».

در حالی آلودگی هوا سال به سال به قربانیان خود در کشور اضافه می‌کند که به تازگی محققان ناسا از ابری از گاز متان به طول ۵ کیلومتر، در آسمان جنوب تهران و بر بالای یک مجتمع دپوی زباله خبر دادند.طبق تصاویر به دست آمده، این ابر ۵ کیلومتری در هر ساعت حدود ۸۵۰۰ کیلوگرم متان به هوا می‌فرستد.

مرگ ناشی از آلودگی موضوع جدیدی نیست

آلودگی هوا در ایران و مرگ و میر ناشی از آن موضوع جدیدی نیست، اما‌ آلودگی چند برابری استاندارد‌ها و «گادلاین»‌های جهانی موضوع قابل تاملی است که ضرورت توجه به موضوع آلودگی هوا را گوشزد‌ می‌کند.
یافته‌های مطالعات صورت گرفته در مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران ‌نشان‌ می‌دهد میانگین سالانه غلظت مهم‌ترین آلاینده هوا‌ در کشور تقریبا سه برابر مقادیر استاندارد‌ و رهنمود موجود و شش برابر حدود رهنمود جدید سازمان جهانی بهداشت است که در تابستان ۲۰۲۱ منتشر شده است. لازم به ذکر است آلودگی هوا حتی در مقادیر کمتر از حدود گایدلاین‌ موجود باعث آسیب‌های جدی‌ می‌شود، بنابراین در گایدلاین جدید سازمان جهانی بهداشت این مقدار از ۱۰میکروگرم به ۵ میکروگرم رسیده است. در صورتی در ایران این مقادیر ۱۲میکروگرم است.

آلودگی هوا و تاثیر آن در نرخ مرگ و میر زمانی تلخ‌تر می‌شود که بدانیم برای تغییر این روند هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد و حتی قانون هوای پاک که می‌تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد، عملا به دست فراموشی سپرده شده است. این در حالی است که بسیاری از کشورهای دنیا که برخی از آنان وضعیت بدتری هم نسبت به ایران دارند، اما روند کاهشی غلظت آلاینده‌های هوا در آنها بسیار مشهود و معنادار است. برای مثال چین طی تقریبا پنج تا هفت سال گذشته، رکورد کاهش آلودگی هوا را در دنیا زده است.

آلودگی هوا در جهان

آلودگی هوا فقط مختص به ایران نیست و‌ یک معضل جهانی است، شمار مرگ‌‌ومیر انسان‌ها به دلیل آلودگی هوا در سراسر جهان رو به افزایش است و درحال حاضر ۹۱درصد از جمعیت جهان به‌طور روزانه در معرض آلودگی‌ بالای هوا قرار دارند و‌ این پدیده طول عمر جمعیت جهان را به‌طور متوسط حدود سه سال کاهش می‌دهد و باعث بروز ۸.۸میلیون مرگ زودرس در سال می‌شود.

تاثیر آلودگی در مرگ و میر تا جایی است که کارشناسان بهداشتی می‌گویند آلود هوا در سطح جهان، به عنوان چهارمین علت مرگ زودرس پس از فشار خون بالا، مصرف دخانیات و سوء تغذیه و دومین علت اصلی مرگ و میر ناشی از بیماری های غیرواگیر پس از استعمال دخانیات شناخته شده است.

سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۹ تخمین زده که آلودگی هوای آزاد و داخلی در مناطق شهری و روستایی سالیانه منجر به بیش از هفت میلیون مرگ زودرس در سال می‌شود، به طور میانگین حدود ۵۴ درصد از مرگ‌های زودرس مربوط به آلودگی هوا در فضای باز به دلیل بیماری ایست قلبی و سکته مغزی است. هفت درصد از مرگ و میر ناشی از سرطان ریه و ۱۹ درصد از مرگ و میر به علت بیماری مزمن انسدادی ریوی است. البته یک پژوهش جدید نیز نشان می‌دهد که آلودگی هوا در سال ۲۰۱۹ باعث مرگ ۹ میلیون نفر در سراسر جهان شده است که از هر ۶ نفر، مرگ یک نفر را شامل می‌شود.

در زمینه آلودگی هوا‌ بیشترین آسیب متوجه منطقه آسیا است. دیگر مطالعات نشان می‌دهد که در برخی مناطق این کشورها، هوای سمی قربانیان بیشتری هم می‌گیرد. طول عمر مردم آفریقا نیز در اثر آلودگی هوا به طور متوسط ۳.۱ سال کاهش یافته است و شهروندان برخی از کشورهای آفریقایی از جمله چاد، سیرالئون، جمهوری آفریقای مرکزی، نیجریه و ساحل عاج به دلیل مشکلات ناشی از آلودگی هوا به طور میانگین بین ۴.۵ تا ۷.۳ سال کمتر عمر می‌کنند.

هزینه‌های سلامت آلودگی هوا

معضل آلودگی هوا که رتبه چهارم را میان عوامل موثر در مرگ و میر به خود اختصاص داده، سالانه ۲.۴۸تا هفت درصد تولید ناخالص داخلی کشورها را می‌بلعد تا صرف عوارض ناشی از آن شود.

مطابق با آخرین گزارش بانک جهانی نیز در سال ۲۰۱۸، هزینه‌های سلامت (مرگ و بیماری) آلاینده ذرات معلق در شهر تهران سالیانه، ۲.۶ میلیارد دلار است. بر اساس این گزارش درصورتی‌که غلظت ذرات معلق ذرات معلق pm ۲.۵ در شهر تهران از ۳۵ میکروگرم در مترمکعب به ۱۰ میکروگرم در مترمکعب کاهش پیدا کند، سالیانه هزینه‌های سلامت (مرگ و بیماری) ناشی از آلاینده ذرات معلق به میزان ۱.۶ میلیارد دلار کاهش پیدا می‌کند.
بر اساس آخرین برآورد موسسه معتبر بار بیماری‌ها به ترتیب ۲۶ درصد از مرگ‌های ناشی از سکته مغزی، ۲۰ درصد از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های ایسکمیک قلبی، ۱۹ درصد از مرگ‌های ناشی از سرطان ریه، ۲۰ درصد از مرگ‌های ناشی از دیابت، ۳۰ درصد از مرگ‌های ناشی از عفونت‌های تحتانی دستگاه تنفسی و ۴۰ درصد از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های مزمن انسداد ریوی منتسب به‌مواجهه طولانی‌مدت با آلودگی هوای آزاد است.