گروه شهرنوشت «توسعه ایرانی»: در هفته‌های اخیر برخی از اعضای شورای شهر تهران از جمله ناصر امانی از خشکیدگی ۱۰ هزار اصله درخت در سه بوستان جنگلی پایتخت خبر داده‌اند. البته خشکیدگی درختان موضوعی نیست که اخیرا توسط نمایندگان شورا در صحن مطرح شده باشد بلکه در سال گذشته نیز در جلسات مختلفی در صحن شورای شهر این موضوع از تذکرات نمایندگان شهر بوده است. همچنین در سال گذشته مدیرکل منابع طبیعی استان تهران در اظهار نظری با بیان این که در حدود ۳۵ سال گذشته، رسیدگی به پارک‌های جنگلی سرخه‌حصار، چیتگر و لویزان برعهده شهرداری پایتخت بوده است، گفته بود: طبیعتا اگر مدیران ادوار گذشته شهرداری تهران، انجام عملیات بهداشتی- پرورشی در بوستان‌های جنگلی حاشیه پایتخت را زودتر آغاز می‌کردند، امروز شاهد وضعیت نامناسب این پارک‌ها نبودیم؛ بنابراین می‌توان گفت عامل اصلی خشک شدن بخشی از درختان این بوستان‌ها، قصوری است که در ادوار مختلف مدیریت شهری رخ داده است.

    در تهران به لحاظ فضای کم پوشش سبز، هر یک درخت را که از دست بدهیم ضرری بسیار جدی وارد شده است چه برسد به از دست دادن ۱۰ هزار درخت، چراکه ما به سایه‌های این درختان هم نیاز داریم. در واقع در مناطق شهری هر یک درخت بیش از ۲۰ نوع عملکرد دارد و در کلانشهری مانند تهران که با انواع آلودگی‌ها مواجه است کم شدن هر یک درخت ضررهای زیادی به ما می‌زند

رئیس انجمن جنگلبانی ایران و مدیر گروه جنگلداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» درباره علت خشکیدگی ۱۰ هزار درخت در سه بوستان جنگلی تهران و عواقب و تبعات آن برای شهر و شهروندان توضیح داد. 

درختان شهری نیاز به مراقبت دائمی دارند

هادی کیادلیری گفت: در ابتدا باید مشخص شود که علت اصلی خشکیدگی درختان چیست. در مناطق شهری درختان مستعد خشک شدگی هستند چراکه گونه‌های زیادی را در شهر می‌کارند اما خیلی از این درختان در شرایط اکوئولوژیکی و مناسب خودشان نیستند. این شرایط می‌تواند باعث شود درختان دچار استرس شوند. از همین رو به دلیل اینکه در فضای رویشی خودشان قرار نمی‌گیرند نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند و مانند جنگل‌های طبیعی نیست که مدتی از آن‌ها مراقبت شود و بعد رها کنند تا خودشان رشد کنند.

وی با تاکید بر اینکه وقتی با این شرایط در شهر درخت کاشته می‌شود حتما مراقبت دائمی نیاز دارند و با جنگل‌های طبیعی متفاوت هستند، ادامه داد: براساس آمارهایی که ما کار کرده‌ایم میانگین سن‌ درختانی که در شهرها هستند نسبت به درختان هم نوع خودشان در جنگل‌های طبیعی کمتر است.

پروسه زوال و خشکی درختان ممکن است چند سال قبل شروع شده باشد 

رئیس انجمن جنگلبانی ایران با اشاره به خشکیدگی ۱۰ هزار اصله درخت در پارک‌های جنگلی تهران گفت: احتمالا حشرات چوب‌خوار یا پوست‌خوار به این درختان حمله کرده‌اند و حمله این حشرات بیشتر به دلیل خشکی است. یعنی یکی از مهمترین علل حمله این حشرات استرس‌هایی است که به این درختان وارد می‌شود. این حشرات در واقع علت اصلی مرگ این درختان نیستند در واقع این حشرات درختان ضعیف و بیمار را از محیط جمع می‌کنند. این آفت از نظر اکولوژیکی فاکتورهایی هستند که در حذف درختان مشارکت می‌کنند چراکه این درختان بنا به دلایل قبل از این حشرات دچار ضعف و بیماری شدند و باید قبل از این‌ها این دلایل استرس و ضعف و بیماری تشخیص داده می‌شد. ضمن اینکه درختی که امسال خشک می‌شود به این دلیل نیست که همین امسال دچار این خشکی شده است بلکه پروسه زوال و استرس خشکی ممکن است از چند سال قبل شروع شده باشد اما چون بررسی نشده و مطالعه‌ای صورت نگرفته است نمی‌دانیم علت آن چیست. این موارد قابل مطالعه است و می‌توان با مطالعه به این نتیجه رسید که این درختان از چه زمانی شروع به خشک شدن کرده‌اند که الان ما حشرات چوب‌خوار و پوست‌خوار را می‌بینیم. البته خیلی دیر است و خیلی دیر متوجه شده‌اند و باید از مدت‌ها قبل این درختان مورد بررسی قرار می‌گرفتند که درختی که دچار استرس است با اقدامات مناسب به شرایط عادی بازگردد.

    درختی که امسال خشک می‌شود به این معنی نیست که همین امسال دچار خشکی شده است، بلکه پروسه زوال و استرس خشکی ممکن است از چند سال قبل شروع شده باشد اما چون بررسی نشده و مطالعه‌ای صورت نگرفته است نمی‌دانیم علت آن چیست؟

امکان بازگشت درختی که مورد حمله حشرات چوب‌خوار قرار گرفته وجود ندارد

کیادلیری خاطرنشان کرد: البته درختانی که مورد حمله حشرات چوب‌خوار و پوست‌خوار قرار می‌گیرند دیگر امکانی برای بازگشت آن‌ها وجود ندارد در مناطق باغبانی و کشاورزی که حشره چوب‌خوار به درخت حمله می‌کند با یک سری اقدامات مانند هرس کردن می‌توان چند سال به عمر آن درخت اضافه کرد. اما در جنگلداری‌های شهری و طبیعی به محض اینکه درختان در معرض حشرات پوست‌خوار و چوب‌خوار قرار می‌گیرند امکان بازگشت آن‌ها از بین می‌رود. این درخت به دلیل ضعف‌ها و مشکلات استرس‌های قبلی دچار بیماری شده و در حال از بین رفتن است این حشرات هم مانند رفتگران عمل کرده و بازسازی می‌کنند و در واقع رفتگران طبیعت هستند که بیماران و ضعیفان را از بین می‌برند.

وی با اشاره به شرایط درختکاری در محیط شهری گفت: وقتی به درختکاری در محیط شهری نگاه می‌کنیم می‌بینیم که فاقد اصول علمی هستند. ما نمی‌دانیم در کمیته‌های علمی که در تهران کار می‌کنند چه کسانی هستند و چگونه کار می‌کنند و انتخاب گونه‌های گیاهی، نحوه نگهداشت و سایر موارد مربوط به این درختان به چه صورتی است چراکه تک تک این موارد باید مشخص شود و ما بعد از این بررسی‌ها نظر بدهیم که این‌ها در کجا اشتباه کرده‌اند و آن را اصلاح کنند.

پوشش جنگلی در کشور ۷ درصد است

مدیر گروه جنگلداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران با بیان اینکه پوشش جنگلی در کشور ۷ درصد است، گفت: در تهران به دلیل فضای کمی که داریم به لحاظ پوشش سبز، هر یک درخت را که از دست بدهیم در واقع یک ضرر بسیار جدی وارد شده است چه برسد به از دست دادن ۱۰ هزار درخت، چراکه ما به سایه‌های این درختان هم نیاز داریم در واقع هر یک درخت در مناطق شهری بیش از ۲۰ نوع عملکرد دارد و یک کلانشهری مانند تهران که با انواع آلودگی‌ها مواجه است کم شدن هر یک درخت ضررهای زیادی به ما می‌زند.

کیادلیری ادامه داد: به طور مثال درختانی که در پارک ملت هستند در مردادماه تا ۴ و نیم درجه کاهش دما در پارک ایجاد می‌کنند و این کار در ذخیره کردن انرژی بسیار مهم است. از نظر گرد و غبار نیز هر هکتار از این درختان تا ۷۰ تن گرد و غبار جذب می‌کنند فضای سبز شهری اقتدار آن شهر را نیز نشان می‌دهد. 

وی تصریح کرد: یکی از مشکلاتی که ما داریم این است که علاوه بر مردمی‌سازی باید دولت‌سازی هم داشته باشیم. مردم‌سازی یعنی فرهنگ‌سازی و دولت‌سازی یعنی هماهنگ کردن سازمان‌های دولتی هم از نظر قوانین و هم از نظر اجرا. در برخی از مواقع شاید مدیریت یک کار از یک سازمان به سازمان دیگری واگذار شود اما مسئولیت نظارت سایر سازمان‌ها نباید نادیده گرفته شود. در مناطق شهری یا حاشیه شهرها وقتی وضعیت درختکاری و جنگل‌ها ارزیابی می‌شود نباید آن را با مناطق طبیعی بسنجیم چراکه موفقیت این جنگل‌کاری‌ها باید با هدفی که درختان کاشته شده‌اند سنجیده شود.

کیادلیری خاطرنشان کرد: در برخی مناطق اگرچه تصمیم بهینه گرفته شده و عقلانیت هم در آن دیده می‌شود اما مدیریت است که می‌تواند آن را به نتیجه مطلوب برساند یا نرساند. یکی از بزرگترین مشکلاتی هم که ما در این زمینه داریم بحث مدیریت است. وقتی درختی بیمار می‌شود چند مرحله دارد و باید از وضعیت درختان پیش‌آگاهی کامل داشته باشیم و براساس این پیش‌آگاهی وضعیت را پیش‌بینی کنیم که ۵ تا ۱۰ سال بعد چه اتفاقی خواهد افتاد بعد از این پیش‌بینی‌ها است که عملیات پیشگیری را انجام می‌دهیم که به نتیجه نامطلوب نرسیم. اگر ما در این زمینه شکست خورده‌ایم به این دلیل است که اقدامات‌مان را گذاشته‌ایم برای بعد از مشاهده این مشکلات و وقتی کار از کار گذشته است.