خبرآنلاین: یکی از شعارها و وعده‌های مهم مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم، حل مسائل تحریم‌ها و FATF بود، مسئله‌ای که باید دید با توجه به مخالفت تندروها در ایران و تغییرات در دولت آمریکا به چه سمت و سویی خواهد رفت.

در همین راستا، عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بین‌المللی، به خبرگزاری خبرآنلاین گفت: «یک امیدهایی ایجاد شده که ممکن است حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا پیروز شود. اگر یک چنین امیدواری به وجود بیاید، ممکن است حتی پیش از برگزاری انتخابات آتی ریاست جمهوری در آمریکا یعنی قبل از پنجم نوامبر (۱۵ آبان)، مذاکرات ایران و آمریکا جدی‌تر شود؛ اما الان فکر می‌کنم که روند مذاکرات سرعت زیادی ندارد و همه منتظر هستند تا ببینند که در آینده چه پیش خواهد آمد.

وی با اشاره به مسئله FATF  ادامه داد: «اگر مذاکره با آمریکا به صورت جدی دنبال شود، آنها هم حل خواهد شد. اتفاقاً در بحث FATF در آستانه یک موافقتی بود و در مجمع تشخیص مصلحت نظام صحبت‌هایی شده بود، خیلی‌ها موافق و خیلی‌ها مخالف بودند. من فکر می‌کنم اگر قرار بر این باشد که از طریق مذاکره و توافق، تحریم‌ها برداشته شود، مسئله FATF هم حل خواهد شد.»

در ادامه گفتگو با عبدالرضا فرجی راد، سفیر اسبق ایران در نروژ و مجارستان را می خوانید؛

* آقای فرجی‌راد! پیش‌بینی شما از سیاست خارجی دولت چهاردهم چیست؟ با توجه به چند مقاله اخیری که آقای پزشکیان نوشتند و صحبت‌هایی که در زمان انتخابات مطرح کردند، ارزیابی شما از نگاه ایشان نسبت به این حوزه دیپلماسی چیست؟

با توجه به صحبت‌های آقای پزشکیان و مسائل و مشکلاتی که در داخل کشور به ویژه زمینه اقتصادی و معیشت مردم وجود دارد، ایشان اعلام کردند که به دنبال سیاستی هستند که با ارتباط ایران هم با کشورهای شرقی به خصوص چین و روسیه حفظ شود و هم با کشورهای غربی.

ایران بیشترین همکاری را با کشورهای شرقی، به خصوص چین دارد که هم خریدار اصلی نفت ایران بوده و هم یک توافق ۲۵ ساله با آنان داریم که بر اساس آن، چین می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های زیادی را در ایران مثل کشورهای عربی انجام دهد. البته، توسعه روابط با چین منوط به توسعه روابط با غرب است.

تا تحریم های آمریکا برداشته نشود، رابطه با شرق هم توسعه نمی یابد

بحث ارتباط ایران با غرب هم دو بحث جدا است، یکی مربوط به ارتباط با آمریکا بوده و دیگری بحث اروپا است.  در بحث آمریکا، که نظام فعلاً صلاح نمی‌داند با آن رابطه برقرار کند اما بنابر این است که گفت‌وگوها به صورت جدی‌تر انجام شود تا بتوانیم یک توافقی را انجام دهیم و بر اساس آن توافق، تحریم‌های ایران برداشته شود. تا این تحریم‌ها برداشته نشود، رابطه با شرق هم نمی‌تواند توسعه پیدا کند.

بعد از بحث آمریکا، که صرفاً منوط به مذاکره و رفع تحریم‌هاست، مسئله اروپا است. در حال حاضر اروپا به خاطر دو مسئله یعنی آژانس و تحریم‌ها، روابطش را با ایران مسدود کرده است. اروپا معتقد است ایران میزان غنی‌سازی خود را بالا برده و از سوی دیگر، سانتریفیوژهای جدیدی به کار گرفته و به کارشناسان آژانس اجازه نمی‌دهد بازرسی را به طور کامل انجام دهند و همچنین مسئله پادمان است که می‌گوید دو سایت ایران به آژانس پاسخ نداده است. همچنین بر اساس تحریم‌هایی که آمریکا اعمال کرده، اروپا نمی‌تواند با ایران کار کند.

بانک های کشورهای منطقه می ترسند با ایران کار کنند

بنابراین آقای پزشکیان با توجه به اینکه رابطه با شرق و هم با غرب به بن بست رسیده، معتقد است که سیاست ایران باید یک سیاست اعتدالی باشد که هم با شرق و هم با غرب کار و صحبت کنیم، روابط و توسعه فعالیت‌های اقتصادی داشته باشیم و باید تمهیداتی بیندیشیم که این مشکلات برداشته شود.

علاوه بر آن، او توجه ویژه‌ای به کشورهای همسایه دارد. در حال حاضر، به صورت کمابیش یک روابطی با کشورهای همسایه داریم؛ دولت فعلی هم در طول سه سال گذشته بسیار تلاش کرد که این روابط گسترش پیدا کند اما من معتقدم شرایط در این دولت خیلی با دولت قبلی تفاوت نکرد و علت‌ این است که کشورها و بانک‌های آن‌ها می‌ترسند با ایران کار کنند زیرا مورد تحریم آمریکا قرار می‌گیرند. فقط عراق که به دلیل بعضی از کالاهایی که ما صادر می‌کنیم مثل برق، مثلاً هر سه یا ۶ ماه از آمریکا مجوز می‌گیرد.

بنابراین بخشی از کالاهایی که حتی به کشورهای همسایه صادر یا وارد می‌شود، بسیاری از آنها به صورت طبیعی انجام نمی‌شود و به صورت قاچاق انجام می‌شود. از سوی دیگر نتوانستیم با کشورهای همسایه با ارزهای ملی کار کنیم.

بنابراین آقای پزشکیان معتقدند که رابطه یک رابطه میانه بین شرق و غرب باعث می‌شود که ما یک مقدار به سمت جلو حرکت کنیم و اگر این تحریم‌ها برداشته شود، می‌توانیم با همسایه‌های خود هم رابطه‌مان را گسترش دهیم.

غیر از این، ما یک سیاست خاورمیانه‌ای داریم که آقای پزشکیان مد نظر ندارد که آن سیاست خاورمیانه را تغییر دهد و چندین بار هم اعلام کرده که ما با جبهه مقاومت کار می‌کنیم، یعنی همین سیاستی که الان در رابطه با لبنان، حزب‌الله و مسئله فلسطین دارد اعمال می‌شود، دنبال خواهد شد.

بعید است ایران بتواند در این سه ماه به یک توافق با آمریکا برسد

* شما اشاره کردید با آمریکا یکسری مذاکراتی انجام شود، منظورتان همین مذاکرات غیرمستقیم است که در عمان دارد شکل می‌گیرد یا مثلا یک مجوزی به آقای پزشکیان داده شده که این سه ماهی که بایدن حضور دارد، یک توافقی شکل بگیرد؟

 من بعید می‌دانم که ایران بتواند با دولت بایدن با توجه به سه ماهی که از دولت وی باقی مانده، به یک توافقی دست پیدا کند. به صورت موردی مذاکراتی انجام می‌شود که الآن هم مذاکرات یک مقدار کم شده است.  آمریکایی‌ها مدعی هستند که ما کانال‌های ارتباطی خود را با ایران حفظ کرده‌ایم اما در حال حاضر مذاکرات جدی انجام نمی‌شود.

با توجه به اینکه خانم کاملا هریس الآن نامزد شدند یا هر کاندیدای دیگری از که از حزب دموکرات انتخاب شود، باعث شده که دموکرات‌ها یک مقدار امیدوار شده‌اند؛ زیرا تا چند روز قبل  تقریباً می‌شد گفت که ریاست جمهوری ترامپ، با توجه به ضعف جسمی بایدن و کنار نرفتن وی، قطعی شده بود و همه این برداشت را داشتند که بایدن شکست خواهد خورد.  البته قرار است که در چند روز آینده، یک نظرسنجی تلفنی انجام شود، اگر وضعیت کامالا هریس در این نظرسنجی تلفنی خوب بود، ایشان بماند اما اگر وضعیت‌اش خوب نبود، در کنوانسیون حزب دموکرات که در آینده نزدیک برگزار خواهد شد، فرد دیگری جایگزین ایشان شود.

بنابراین، یک امیدهایی ایجاد شده که ممکن است حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا پیروز شود. اگر یک چنین امیدواری به وجود بیاید، ممکن است حتی پیش از برگزاری انتخابات آتی ریاست جمهوری در آمریکا یعنی قبل از پنجم نوامبر (۱۵ آبان)، مذاکرات ایران و آمریکا جدی‌تر شود؛ اما الان فکر می‌کنم که روند مذاکرات سرعت زیادی ندارد و همه منتظر هستند تا ببینند که در آینده چه پیش خواهد آمد.

در دولت سیزدهم مذاکرات مستقیم با طرف‌های آمریکایی داشتیم

بنابراین اینکه آقای پزشکیان مجوز گرفته که مستقیم مذاکره کند، هنوز مشخص نیست. باید کابینه و وزیر خارجه دولت ایشان مشخص شود و بعد از این مسائل است که مشخص خواهد شد که حالا نظام مذاکرات مستقیم خواهد کرد یا همین‌طور به صورت غیرمستقیم به مذاکرات ادامه خواهد داد. اما اگر بخواهند که تحریم‌ها برداشته شود، این نوع مذاکراتی که ما در ۳۰ سال گذشته انجام دادیم، نتیجه‌ای نداشت.  اینکه ۶ میلیارد دلار پول ایران از یک حساب به حساب دیگری رفته تا توسط آن غذا و دارو خریداری شود؛ مشکل کشور را حل نمی‌کند. تحریم‌های بانکی، تحریم‌های کالا، تحریم فروش نفت به هر جایی که ما مشتری داریم، اینها مسائل مهمی است که باید با رفع تحریم‌ها انجام دهیم.

بنابراین هم مسئله FATF مانده و هم مسئله مذاکره با آمریکا که هر دو اینها باید رفع شوند. الآن فقط تحریم نیست که اقتصاد ما را دچار مشکل کرده است، مسئله FATF هم است. چنانچه اگر تحریم هم برداشته شود، باز هم FATF موانعی ایجاد خواهد کرد یا اگر ما بپذیریم که عضو FATF شویم، باز تحریم‌ها مشکل ایجاد خواهد کرد. بنابراین هر دو اینها یعنی مسئله تحریم‌ها و مسئله FATF باید حل شوند.

البته در دولت کنونی هم ما مذاکراتی در نیویورک با طرف‌های آمریکایی داشتیم. یا مثل اینکه به صورت غیرمستقیم و از کانال عمان هم بوده است. بنابراین نمایندگی ما بعضی مذاکرات مستقیم را داشته اما این مذاکرات خیلی گسترده نبوده و درباره مسائل موردی بوده است. لذا، من معتقدم اگر می‌خواهیم امور سرعت بگیرد، اگر می‌خواهیم دولت موفق باشد و تحریم‌ها برداشته شود، فکر می‌کنم مذاکرات مستقیم بهتر جواب خواهد داد.

بحث FATF در آستانه یک موافقتی بود

* پیش‌بینی شما از سرنوشت FATF در دولت چهاردهم چیست؟ مخالفان این پرونده می توانند چالش سازی کنند؟

 به عقیده من اگر مذاکره با آمریکا به صورت جدی دنبال شود، آنها هم حل خواهد شد. اتفاقاً در بحث FATF در آستانه یک موافقتی بود و در مجمع تشخیص مصلحت نظام صحبت‌هایی شده بود، خیلی‌ها موافق و خیلی‌ها مخالف بودند. من فکر می‌کنم اگر قرار بر این باشد که از طریق مذاکره و توافق، تحریم‌ها برداشته شود، مسئله FATF هم حل خواهد شد.

ممکن است ظریف در پستی مانند معاون سیاسی یا مشاور سیاسی کمک کند

* حضور آقای ظریف در کنار آقای پزشکیان می‌تواند به دیپلماسی ایشان کمک کند؟

 حالا بالاخره وزیر خارجه جدید خواهد آمد اما آقای ظریف وزیر خارجه نخواهد بود. بنابراین وزیر خارجه جدید سکاندار کار سیاست خارجی و وزارت خارجه خواهد بود و دبیر شورای عالی امنیت ملی به عهده می‌گیرد و مسائل را پیگیری می‌کند. ممکن است آقای ظریف هم در پستی مانند معاون سیاسی یا مشاور سیاسی به این قضیه کمک کند اما نقش اصلی را وزارت خارجه و شورای عالی امنیت ملی و نهایتاً هم دستور رهبری بر عهده خواهند داشت.