وقتي روح‌الله مومن نسب، چهره حامي سعيد جليلی در انتخابات و پدرمعنوي جريان مدافع فيلترينگ در كشور صبح روز اعلام پيروزي مسعود پزشكيان در انتخابات رياست‌جمهوري چهاردهم نوشت كه «ما كشور را به فيلترشكن‌ها باختيم» مشخص بود موضوع فيلترينگ قرار است به زمين رقابت جديد و نبرد دو جريان نهايي انتخابات رياست‌جمهوري 1403 تبديل شود.

پيش از آن هم مسعود پزشكيان در ايام رقابت‌هاي انتخاباتي يكي از پايه‌هاي تبليغات خود را بر مساله حل معضل فيلترينگ گذاشته بود. وقتي فيلترينگ را يكي از معضلات كشور عنوان و بارها با ادبيات مختلف تاكيد كرد كه در مقابل اين رفتارها خواهد ايستاد.

علاوه بر اين وقتي حسين جنتي شاعر در توييتر نوشت اگر آقاي پزشكيان تعهد دهد كه مشكل فيلترينگ را حل كند راي مي‌دهم، محمدجواد آذري جهرمي و محمد جواد ظريف زير نوشته او تعهد دادند كه او در مقابل كژفهمي‌ها خواهد ايستاد. پزشكيان نيز درباره همين مطالبه بود كه نوشت: «تضمين مي‌دهم كه تمام دولت در برابر گشت‌هاي اجباري، فيلتر كردن و فيلترشكن بازي و فشارهاي بيروني در همه جلسات و تمام قد بايستد».

با اين وجود با شروع به كار دولت و تاكيد چهره‌هاي سياسي مختلف بر لزوم تحقق اين وعده پزشكيان با دست‌اندازهاي زيادي در اين باره مواجه است. علاوه بر دست‌اندازها او در اين نبرد براي حل مساله فيلترينگ با جريان رقيب خود در انتخابات اخير نيز رو به رو است. سعيد جليلي و نزديكان او به عنوان اصلي‌ترين جريان مدافع فيلترينگ و حتي تغيير ماهيت آن براي محدود كردن بيشتر اينترنت در مقابل پزشكيان هستند؛ در فضاي مجازي، در نهاد‌هاي تصميم‌گير در اين باره و در مجلس دوازدهم. پزشكيان چه راهبردهايي براي حل اين مساله در اختيار دارد.

چند نكته درباره وعده پزشكيان؛ قيد «مواقع خاص» براي فيلتر و تعريف محور رقابت روي فيلترينگ

مرور وعده‌ها و تاكيدات پزشكيان در حوزه رفع فيلترينگ از اين جهت حائز اهميت است كه نشان مي‌دهد رييس‌جمهور منتخب بخش مهمي از تبليغات و اعلام برنامه‌هاي خود كه منجر به جذب راي شده را بر محور مسائلي همچون فيلترينگ قرار داده است. از اين جهت موضوع حل فيلترينگ نه يك مطالبه كه به نوعي وظيفه در مقابل راي مردم براي دولت پزشكيان محسوب مي‌شود.

فراموش نكنيم كه پزشكيان حتي در مناظرات پيش از دور اول انتخابات مخالفت با فيلترينگ به دليل آسيبي كه به كسب‌وكارها مي‌زند را مطرح كرده بود. در پست‌هايي كه در صفحه پزشكيان در شبكه اجتماعي ايكس (توييتر سابق) منتشر شده بود هم به معايب فيلترينگ، آسيب ديدن كسب‌وكارها به دليل محدوديت‌ها و داغ شدن بازار فروش فيلترشكن اشاره شده بود و هم تاكيد شده بود كه مردم مطالبه رفع فيلتر از فضاي مجازي و اينترنت را دارند و بايد به خواسته‌هاي مردم توجه كرد.

او كه در ايام مناظره‌ها و تبليغات يكي از محورهاي اصلي در برنامه‌ دولتش را «اينترنت» و مساله «فيلترينگ» اعلام كرده بود، به صراحت بيان كرد كه «تمام تلاش خود را براي اصلاح نظام ناكارآمد فيلترينگ به كار مي‌بندم» و «اينترنت را بايد آزاد كنيم».

علاوه بر اين او در يكي از پست‌هاي خود در شبكه اجتماعي ايكس هم نوشته بود: «من اگر انتخاب شدم جلوي فيلترينگ خواهم ايستاد و كسب و كارهاي تعطيل شده را بازيابي خواهم كرد».

وعده‌هاي پزشكيان البته حاوي دو نكته مهم در حوزه فيلترينگ نيز بود. نخست اينكه او طرح و برنامه مشخص، شفاف و دقيقي درباره اينكه چطور مي‌خواهد اين وعده را محقق كند، ارايه نكرد و دوم اينكه با قيد عنوان «مواقع خاص» سعي كرد تا هم حساسيت ساختار حاكميت را نسبت به اين وعده خود كم كند و هم براي دوران كار در دولتش فرجه‌هايي را براي عدم پاسخگويي در قبال تصميمات نهادهاي خارج از دولت حفظ كند.

او در توييتي نوشت كه «در تمام دنيا در مواقع خاص محدوديت‌هايي دارند اما نبايد اين طور باشد كه الان وقتي هيچ مساله‌اي نيست فيلترينگ بگذاريم.» اين نوشته به اين معنا بود كه در دولت او هم در «مواقع خاص» ممكن است محدوديت‌هايي براي اينترنت در نظر گرفته شود اما در شرايط عادي نبايد فيلترينگ و محدوديتي اعمال كرد.

فراموش نكنيم كه پزشكيان در حالي وعده ايستادن در برابر فيلترينگ را داد كه سعيد جليلي در مناظره‌هاي پيش از دور اول انتخابات برخلاف هر پنج نامزد ديگر هيچ مخالفتي نسبت به موضوع فيلترينگ مطرح نكرده بودند.حتي مصطفي پورمحمدي اولين ويديوي تبليغاتي‌اش را صرفا به موضوع اينترنت و فيلتر اختصاص داد. او در اين ويدئو، اينترنت را مانند «آب براي زندگي» توصيف كرد و گفت تلاش خواهد كرد در «كوتاه‌ترين مدت به وي‌پي‌ان‌ها و فيلترينگ خاتمه» دهد. البته او در حالي كه بار ديگر تاكيد كرد فيلترينگ را بر مي‌دارد، قطع اينترنت در برخي مقاطع را «قابل دفاع» خواند. محمدباقر قاليباف، ديگر نامزد جريان اصولگرا نيز در مناظرات گفت با فيلترينگ مخالف است، زيرا «خطرات و فساد زيادي به همراه» دارد، اما به جاي وعده‌ رفع فيلترينگ، از لزوم حاكميت بر فضاي مجازي و تكميل پروژه شبكه ملي اطلاعات (شما) سخن گفت. اميرحسين قاضي‌زاده هاشمي فيلتر برخي از وب‌سايت‌ها را «مردم‌آزاري» خواند، البته وعده‌اي نيز درباره مقابله با رفع فيلترينگ نداد.

پزشكيان اما در ايام رقابت‌هاي پيش از دوره نخست و در فاصله زماني بين دور اول و دوم انتخابات موضوع اينترنت را در نظر داشت و محدوديت‌هاي موجود براي فضاي مجازي را «محدوديت‌هاي كشنده» خواند و گفته بود كه آمده است تا به اين محدوديت‌ها خاتمه دهد، پيش از برگزاري دور دوم انتخابات تضمين داده بود كه «در برابر فيلتر كردن و فيلترشكن بازي بايستد».

علاوه بر اين، براي دور دوم انتخابات كه رقابت ميان پزشكيان و جليلي درگرفته بود يكي از عوامل برتري پزشكيان بر رقيب در نگاه مردم، ديدگاه متفاوت اين دو كانديدا نسبت به موضوع اينترنت بود چرا كه مشخصا سكوت سعيد جليلي در قبال اين مساله و البته اظهارات نزديكان و چهره‌هاي ستاد او حاكي از حمايت و دفاع از سياست فيلترينگ بود.

در كنار اين تك و پاتك مناظره‌اي روي محور فيلترينگ بين پزشكيان و جليلي، وجود برخي افراد در تيم مشاوره سعيد جليلي كه اساسا مخالف استفاده از پلتفرم‌هاي خارجي و دسترسي آزاد به اينترنت هستند و فضاي مجازي را فقط محدود به شبكه ملي اطلاعات و پلتفرم‌هاي داخلي مي‌دانند، از نگاه رسانه‌ها و مردم دور نماند.

در ميانه همين رقابت‌ها بود كه پزشكيان در يكي از پيامك‌هايي كه در آخرين روز تبليغات نامزدهاي انتخابات رياست‌جمهوري منتشر كرده بود نيز محقق كردن ۶ وعده را تعهد كرد كه در اين ليست ۶ موردي، مورد دوم اين جمله بود: «در مقابل فيلترينگ مي‌ايستم».

تضاد رويكرد ميان دو نامزد دور دوم انتخابات رياست‌جمهوري تا حدي بود كه آنها را در دو سر طيف رو‌‌ در ‌روي يكديگر قرار دهد. بنابراين مساله «اينترنت» با همه موضوعات مرتبط با آن، به‌ويژه فيلترينگ، يك وعده مهم در ميان وعده‌هاي انتخاباتي نامزدهاي رياست‌جمهوري بود. كما اينكه حالا نيز به ميدان رقابت دوم بين دولت مستقر و جريان فكري و سياسي جليلي تبديل شده است.

دولت چهاردهم در مواجهه با فيلترينگ؛ وزير جوان و هزار داستان

با پيروزي پزشكيان و شعارهايش در انتخابات تيرماه سال جاري، نخستين گام در راستاي پيگيري مطالبه حل مساله فيلترينگ، معرفي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات در اين حوزه بود. ستار هاشمي كه عنوان «جوان‌ترين استاد‌تمام هوش مصنوعي» در ايران را يدك مي‌كشد، نامش به عنوان گزينه پيشنهادي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات به مجلس معرفي شد، در نخستين رقابت تازه پزشكيان و جريان سياسي رقيبش قرار است كليدي‌ترين نقش را بازي كند.

البته وقتي هاشمي در نخستين بروز و ظهورهاي خود در توييتر نوشت كه «به عنوان يك متخصص، تاكيد مي‌كنم كه نقش فيلترشكن‌ها در بسياري از حملات سايبري عليه زيرساخته‌هاي حياتي كشور، همان نقش پياده‌نظام نفوذي دشمن است» برخي زبان به نقد او گشودند كه موضع صريحي درباره رفع فيلترينگ نگرفته است اما به نظر مي‌رسد استفاده از هشتگ «راي اعتماد» در انتهاي اين توييت مي‌تواند نشانه‌اي باشد از اينكه ستار هاشمي اين توييت را براي اقناع نظر نمايندگاني منتشر كرد.

با اين وجود نگراني از اولويت يافتن «پيام‌‌رسان‌هاي داخلي و بومي» نسبت به «رفع فيلترينگ از شبكه‌هاي اجتماعي مانند اينستاگرام و تلگرام» هنوز در بين مردم و فعالان حوزه مجازي و صاحبان كسب و كارهاي اينترنتي وجود دارد.

در اين ميان وزير پيشنهادي جوان با چالشي جدي رو به رو است؛ از يك سو با توصيه درباره اتخاذ سياست «مقابله با فيلترشكن‌ها» و تداوم فيلترينگ از سوي مخالفان دولت پزشكيان روبه‌رو است و از سوي ديگر فعالان اقتصادي حوزه كسب و كار ديجيتال و بسياري از مردم او را در خط مقدم تحقق مطالبه «رفع فيلترينگ» مي‌دانند.

وزير پيشنهادي پزشكيان كه در بررسي صلاحيتش، 4 نماينده به عنوان موافق با برنامه‌هايش پشت تريبون رفتند و 3 نماينده ديگر، به مخالفت جدي وزير شدنش پرداختند؛ ازجمله حميد رسايي نماينده تندروي اصولگرا، ميثم صالحي و ولي داداشي. البته او در ميان اصولگرايان ديگر، موافقاني دارد؛ همچون مجتبي ذوالنور كه همواره از چهره‌هاي تند عليه اصلاح‌طلبان شناخته مي‌شود. در كنار شخص معرفي شده براي وزارت ارتباطات از جانب مسعود پزشكيان يك نگراني كلان‌تر نيز درباره اين وعده و فشارهاي جريان حاميان فيلتر وجود دارد. نگراني كه تجربه دولت‌هاي گذشته نيز بر شدت و حدت آن افزوده است.

ترديدي نيست كه همواره نهادهاي ديگري- از نهادهاي امنيتي تا كميته تعيين مصاديق محتواي مجرمانه كه زيرنظر قوه قضاييه است و شوراي عالي فضاي مجازي- در حوزه تصميم‌گيري براي فيلترينگ نفوذ و اختيار جدي دارند وادعاي گزافي نيست اگر بگوييم در برخي برهه‌هاي زماني اختيارات اين بخش‌ها از دولت نيز بيشتر است. شايد با همين ساختار بود كه وزير ارتباطات پيشين مكررا تاكيد مي‌كرد كه « وزارت ارتباطات در حوزه فيلترينگ كاره‌اي نيست».

تجربه محمدجواد آذري جهرمي در وزارت ارتباطات اما نشان داد شايد وزارت ارتباطات در اين حوزه صاحب اختيار كامل نباشد اما بي‌اختيار نيز نيست. اگرچه او نيز درباره قطع اينترنت در برهه زماني آبان 98 تاكيد كرد كه موضوع خارج از اراده او بوده است اما نوع كنش و واكنش آذري جهرمي در دوران وزارتش و بعد از آن نشان داد كه مي‌توان وزير يك وزارتخانه داراي اختيارات نصف و نيمه بود اما به اندازه اختيار گام برداشت.

قوه قضاييه به‌دليل «عدم اجراي حكم فيلترينگ اينستاگرام» عليه وزير ارتباطات اعلام جرم كرد، محمدجواد آذري جهرمي به دادسراي فرهنگ و رسانه رفت و بازجويي شد، دستور آزادي‌اش با قرار التزام صادر شد و وزير جوان به محل كارش بازگشت. علاوه بر اين واكنش محمدجوادآذري جهرمي در ساعاتي كه مجلس يازدهم كليات طرح صيانت از حقوق كاربران در فضاي مجازي -كه همان محدوديت اينترنت خوانده مي‌شد- را تصويب كرد او در توييتي نوشت: «نازك آراي تن ساق گلي. كه به جانش كشتم. و به جان دادمش آب.‌اي دريغا به برم مي‌شكند».

مرور همين رخدادهاي تاريخي است كه اين انتظار را تقويت مي‌كند كه وزارت ارتباطات كانديدايي كه مساله اينترنت را تا اين حد مورد توجه قرار داده و يكي از وعده‌هاي اصلي‌اش را مقابله با فيلترينگ تعريف مي‌كند، بايد عملكردش در اين زمينه و تلاش‌هايي كه براي تحقق اين وعده‌ها مي‌كند بيشتر مورد رصد و ارزيابي قرار بگيرد.

اگرچه پزشكيان هرچند تا امروز توضيح نداده كه چطور قرار است وعده‌هايش در حوزه اينترنت را عملي كند و چه برنامه‌اي براي پيشبرد مسائل اين حوزه دارد و مساله ميزان اختيار دولت در زمينه رفع فيلترينگ در جاي خود قابل توجه است اما نمي‌توان از وعده پزشكيان مبني بر اينكه «چون براي مردم احترام قائلم، وعده بي‌پشتوانه نخواهم داد. مردم را فريب نخواهم داد» نيز به راحتي عبور كرد؛ وعد‌ه ايستادن مقابل فيلترينگ، مقابله با فيلترشكن‌فروشي، بازگرداندن زندگي به كسب‌وكارهاي فعال بر بستر اينترنت .

غلامعلي رجايي، فعال سياسي اصلاح‌طلب با اشاره به همين موضوع در گفت‌وگويي با خبرآنلاين تاكيد كرده است كه « ايشان از مخالفان گشت ارشاد و فيلترينگ بوده است، الآن كه دولت در دست او است و افرادي كه اين كارها را انجام دادند تحت امر ايشان هستند، مي‌تواند دستور رفع فيلترينگ و جمع‌آوري گشت ارشاد را بدهد. جامعه هم بايد خويشتن‌داري كرده و به آقاي پزشكيان فرصت پخته شدن بدهد، به نظر من بايد آن را به فال نيك گرفت زيرا اگر مردم بي‌تفاوت بودند، واكنش نشان نمي‌دادند».

سنگ اول به در بسته خورد؛ لايحه بلاتكليف پزشكيان در مجلس دوازدهم

در نخستين جلسات علني تشكيل شده در مجلس دوازدهم بعد از پيروزي مسعود پزشكيان در انتخابات تنشي جدي به دليل عدم رسيدگي به طرح دوفوريتي‌اش درباره رفع فيلترينگ رخ داد. ماجرا از اين قرار بود كه نمايندگان نزديك به دولت و حاميان مسعود پزشكيان در راستاي تحقق اين وعده دست به طراحي طرحي زدند براي رفع فيلترينگ.

محمدقسيم عثماني، نماينده بوكان در مجلس در اخطاري با اعتراش به اين موضوع گفت: «من طرحي دوفوريتي تهيه و تقديم هيات رييسه كردم. اين طرح تمام مراحل خود را طي كرده است، اما آقاي [محمدباقر] قاليباف اين طرح را وتو كردند. با چه حقي اين كار را انجام داديد؟ آقاي قاليباف شما به قرآن سوگند ياد كرديد كه آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي را رعايت كنيد.»

عثماني خطاب به قاليباف نيز تاكيد كرد: «اينجا مجلس شوراي اسلامي است. اينجا خانه ملت است، بنده به عنوان نماينده مردم طرحي را در جهت منافع مردم طراحي كرده و طبق آيين‌نامه مراحل دو فوريتي آن را طي كردم چرا آقاي قاليباف اين طرح را وتو كردند؟مگر هيات رييسه نبايد آيين‌نامه مجلس را رعايت كند؟ اگر من به عنوان نماينده مردم نتوانم صحبت كنم چه كسي بايد حرف مردم را بزند؟»

انصار جليلي؛ حاميان فيلترينگ در مقابل پزشكيان

با مرور اظهارات چهره‌هاي مختلف در سال‌هاي اخير پيرامون سياست فيلترينگ به راحتي قابل درك است كه شبكه اطرافيان سعيد جليلي بزرگ‌ترين حاميان فيلترينگ هستند. اظهارات چهار چهره نزديك به جليلي كه بعضا در حوزه فعاليت‌هاي انتخاباتي او نيز حضور پررنگي داشتند ديدگاه‌ها و افكار اين جريان را به خوبي عيان مي‌كند.

علي خضريان، مشاور سعيد جليلي در ۶ مرداد ۱۴۰۰ كه طرح صيانت در مجلس تصويب شد در پاسخ به معين الدين سعيدي نماينده چابهار كه گفته بود امروز روز خوبي براي مجلس نبود، تاكيد كرد: امروز روز مبارك و عيدي براي همه نمايندگان است و بايد به همه آنها تبريك گفت.

خضريان كه مشاور سعيد جليلي نامزد انتخابات رياست‌جمهوري است، بارها براي تصويب طرح محدودسازي اينترنت كه به عنوان طرح صيانت شناخته مي‌شود تلاش كرده است. مثلا در اردوي جهاد اكبر اتحاديه انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان مستقل از دانشجويان خواست از تصويب طرح صيانت حمايت كنند و خطاب به آنها گفت: دانشجويان نبايد نسبت به تصويب طرح صيانت از فضاي مجازي پا پس بكشند و نزديك به جريان‌هاي ليبرال و سرمايه داري شوند. او همچنين در پاسخ به ايرادهاي مركز پژوهش‌هاي مجلس نسبت به اين طرح در نامه‌اي به رياست اين مركز، ايراد‌ها به طرح صيانت را اقدامي وراي اختيارات قانوني و بدون پشتوانه علمي اين مركز دانسته است.

چهره دوم حميد رسايي است كه هم به عنوان مشاور سعيد جليلي فعاليت كرده و هم در مجلس به عنوان نمايند ه تهران حضور دارند و انتظار مي‌رود از جدي‌ترين دست اندازهاي دولت پزشكيان براي روند قانون گذاري در حوزه برخورد با فيلترينگ باشد.

او علاوه بر اينكه پيش از اين خواستار برخوردقضايي با محمدجواد آذري جهرمي به خاطر وضعيت اينترنت شده بود، پس از اعلام خبر نظر وزير پيشنهادي ارتباطات در خصوص فيلترينگ، حميد رسايي نماينده مردم تهران، ري، شميرانات، اسلام شهر و پرديس با تاكيد بر فقدان راهكارهاي عملياتي در برنامه ستار هاشمي، وزير پيشنهادي ارتباطات و فناوري اطلاعات، به عنوان مخالف تصدي وي در مجلس حاضر شد و اظهارات عجيبي در خصوص فيلترينگ بيان كرد.

رسايي با رويكردي انتقاد برانگيز از نحوه و شيوه فيلترينگ گفت: « زماني كه عكس شهيد هنيه منتشر شد اما از سوي اينستاگرام پست حذف شد، وزير ارتباطات تركيه اينستاگرام را مسدود كرد و اينستاگرام مجبور شد شرايط تركيه را بپذيرد. اما سياست‌هاي ما پذيرفته نمي‌شود، چراكه در كشور ما سياست شترمرغي حاكم است؛ ما نه فيلتر مي‌كنيم و نه فيلتر نمي‌كنيم، اگر نمي‌توانيد كامل فيلتر كنيد، فيلتر را‌برداريد».

اظهارات رسايي اينگونه برداشت مي‌شود كه او بيشتر به دنبال ايده شبكه ملي ارتباطات و يك فيلترينگ كامل ذيل اين شبكه است.

اميرحسين ثابتي، مشاور سعيد جليلي، نامزد انتخابات رياست‌جمهوري در توييتي كه در تاريخ ۲۴ آذر ۱۴۰۲ منتشر شده، نوشت: فيلترينگ به شيوه كنوني مصداق كار نمايشي، كاريكاتوري و با نتيجه معكوس است. اگر قرار است پلتفرمي فيلتر شود، پس چرا مسوولان از توييتر و اينستاگرام استفاده مي‌كنند؟ و چرا فيلترشكن به راحتي در دسترس عموم است؟يا فيلتر نكنيد يا طوري فيلتر كنيد كه هيچكس نتواند وارد شود؛ حتي مسوولان. جمهوري اسلامي هم فحش فيلتر كردن را مي‌خورد و هم خودش خدمات رفع فيلتر ارايه مي‌دهد! اينها تناقضاتي است كه بايد حل شود.

سيد محمود نبويان ديگر چهره نزديك به سعيد جليلي است كه او نيز در كنار اميرحسين ثابتي و حميد رسايي از حاميان جدي و سرسخت فيلترينگ است.

او در گفت‌وگويي با خبرگزاري مهر در سال 1400 با دفاع از قرارداد 25 ساله ايران و چين از مزاياي اين قرارداد گفته و تاكيد كرده بود: «در حال حاضر متأسفانه ما حاكميتي بر فضاي مجازي، موتورهاي جست‌وجوگر، پيام‌رسان‌هاي اجتماعي و پست الكترونيك نداريم و حاكميت آن از دست ما خارج شده است ».

چهره مهم ديگر در بين انصار فيلترينگ روح‌الله مومن نسب است. مومن نسب حامي جليلي و فيلترينگ تمام عيار اينترنت در ايام انتخابات با باز نشر توييت چندي پيش خود درباره مشاركت در انتخابات و تاثير فضاي مجازي نوشت: نتيجه مطلوب غرب همزمان با مشاركت پايين هدف تسخير كنندگان اذهان از طريق اينترنت كثيف امريكايي است كه متأسفانه تا حدودي هم موفق بوده‌اند. يعني هم كاهش مشاركت هم توفيق غرب‌گدا‌هاي ايران.

در كنار همه اين موارد ديدگاه‌هاي رهبر اين جريان نيز قابل توجه است. سعيد جليلي رقيب اصلي مسعود پزشكيان در انتخابات رياست‌جمهوري چهاردهم جمعه ۱۰ دي ۱۳۹۵ در توييتر نوشته بود كه؛ «فتنه يعني موضوعات فرعي به جاي اصلي بنشيند، فيلترينگ جايگزين گزارش درباره استفاده از فضاي مجازي براي توليد ثروت، اشتغال و افزايش صادرات شود.»

وي همچنين شنبه ۹ اسفند ۱۳۹۹ نيز عنوان كرده بود كه؛ «نگاه جناحي به فضاي مجازي اشتباه است. توان كشور را معطوف به مسائلي نكنيد كه در آخر چيزي نصيب مردم نشود! جليلي در ادامه آورده بود كه؛ «درآمد هند و پاكستان از فناوري اطلاعات، به ترتيب ۸۰ و ۸ ميليارد دلار اما ايران ۱۰۰ ميليون دلار است؛ تقريبا هيچ!فيلترينگ يا اشتغال‌زايي؛ مساله اصلي در مديريت فضاي مجازي چيست؟!». او البته در توييتي ديگر در ايام انتخابات نوشته بود كه مواجهه با حجاب و فيلترينگ بايد با رويكردهاي فرهنگي باشد نه امنيتي با اين وجود كمترين صدايي از جليلي در مقابل نزديكانش و يا در مناظرات در رد اين تفكرات يا وعده حل فيلترينگ داده نشد.

ترديدي نيست كه اين جريان‌ها در داخل و خارج از مجلس براي مسعود پزشكيان دست اندازهاي سياسي و قانوني زيادي براي رفع فيلترينگ ايجاد مي‌كنند. كما اينكه نخستين تلاش در قالب طرح رفع فيلترينگ در روزهاي نخست طرح با مقاومت مجلس دوازدهم و هيات رييسه‌اش مواجه شد و افتاد مشكل‌ها.

برداشتن گام‌هاي كوچك تغيير

بسياري از چهره‌هاي سياسي كه جزو رقبا و منتقدان مسعود پزشكيان نيز نيستند مي‌گويند او توفيقي در زمينه رفع فيلترينگ نخواهد داشت. ادله اين افرد عدم اختيار كافي نهاد دولت در اين زمينه است.

در مقابل اما برخي مي‌گويند ايستادگي دولت مي‌تواند در اين زمينه كارساز باشد. اين ديدگاه تاكيد دارد كه پزشكيان دو راهبرد براي پيگيري مساله را در اختيار دارد.

نخستين راه استفاده از فرصت حضور دولت در دو شوراي مهم در زمينه تصميم‌گيري پيرامون فيلتر و فيلترينگ است. شوراي عالي فضاي مجازي به عنوان نهادي كه در اين زمينه تصميم ساز و تاريخ ساز است فرصتي بي بديل براي تغييرات هرچند كوچك در زمينه فيلترينگ را دارد و مي‌توان با مقاومت در برابر برخي طرح‌ها و رفع محدوديت‌ها به صورت آهسته و پيوسته با توسل به تركيب شوراي عالي فضاي مجازي و حضور ۶ وزير در اين شورا، اين وعده را محقق كرد.

دومين بخش نيز «كارگروه تعيين مصاديق مجرمانه» كه در حال حاضر با نام غيررسمي «كميته فيلترينگ» شناخته مي‌شود، را تشكيل دهد.اين كميته كه زير نظر دادستان كل كشور فعاليت مي‌كند، متشكل از ۱۲ عضو است؛ شش نفر از قوه مجريه، دو نفر از قوه مقننه و مابقي از قوه قضاييه.

اعضاي اين كميته شامل وزير يا نماينده وزارت‌خانه‌هاي آموزش و پرورش، ارتباطات، فناوري و اطلاعات، اطلاعات، دادگستري، علوم، تحقيقات و فناوري، فرهنگ و ارشاد اسلامي، رييس سازمان تبليغات اسلامي، رييس سازمان‎ صداوسيما و فرمانده نيروي انتظامي، يك نفر خبره در فناوري اطلاعات و ارتباطات به انتخاب كميسيون صنايع و معادن مجلس شوراي اسلامي و يك نفر نماينده مجلس شوراي اسلامي به انتخاب كميسيون حقوقي و قضايي و تأييد مجلس شوراي اسلامي است و رياست كميته نيز بر عهده دادستان كل كشور است. بنابراين دولت در نيمي از اين كميته نيز حضور دارد و البته داراي راي است.

راهبرد دوم در استفاده از نيروهاي مخالف فيلترينگ در مجلس دوازدهم براي تغيير در زمينه قانون گذاري در اين حوزه مي‌گذرد.مرور اظهارات نمايندگان در اين زمينه نشان مي‌دهد كه شايد اكثريت نمايندگان موضع روشن و مخالفي در زمينه فيلترينگ نداشته باشند اما حداقل موافق صريح و علني هم نيستند.

فتح‌اله توسلي، نماينده همدان در پاسخ به اين پرسش كه اگر طرحي براي رفع فيلترينگ توسط رييس‌جمهور منتخب ارايه شود، آيا نمايندگان همراهي مي‌كنند يا خير‌؟ گفت: «وضعيت فعلي فيلترينگ مقبول هيچ كس نيست، قطعا وضع فعلي فيلترينگ قابل تداوم نيست، فضاي كشور را نمي‌شود بست.»

17 آبان ماه 1402 بود كه جواد نيك‌بين، عضو كميسيون فرهنگي مجلس در واكنش به اظهارات يكي از چهره‌هاي راديكال جناح راست درخصوص فيلترشكن‌ها، گفت: «هر چند ممكن است برخي دوستان از دست من ناراحت شوند اما شفاف مي‌گويم: نويسندگان برنامه فيلترينگ (طرح صيانت) نويسندگان وي‌پي‌ان‌ها (فيلترشكن‌ها) هم هستند. يعني كسي كه برنامه فيلترينگ را مي‌نويسد يا خودشان مستقيما يا با چند واسطه، وي‌پي‌ان را هم مي‌فروشد.»

غلامرضا نوري قزلجه نماينده بستان‌آباد در مجلس يازدهم و دوازدهم كه حالا به عنوان وزير جهادكشاورزي به مجلس معرفي شده است نيز پيش از اين گفته بود: «براساس اطلاعاتي كه از شركت‌ها و مجموعه‌هايي كه اقدام به فروش فيلترشكن مي‌كنند، دارم همان افراد و جرياناتي كه اقدام به فيلترينگ كرده و براي تصويب طرح صيانت تلاش كرده‌اند، بي‌ارتباط با فروشندگان فيلترشكن هم نيستند. بايد توجه داشت، گردش مالي اين صنعت به اندازه‌اي بالاست كه بعيد است بخش خصوصي بتواند در اين حجم در فروش فيلترشكن ورود كند.»

بنابراين درباره تركيب نيروهاي مجلس دوازدهم نيز بايد به اين نكته توجه كرد كه پزشكيان در مجلس دوازدهم با يك اقليت قوي رو به رو است اما آنها در نهايت از نظر ميزان كمي راي «اقليت » هستند. اقليتي كه سعي دارند در حوزه فيلترينگ در تقابل با دولت پزشكيان شكست خود در انتخابات را كمرنگ كنند.