نهال فرخی

حالا دیگر سال ها و شاید دهه هاست که دکترین هسته‌ای ایران با تاکید بر استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی و همچنین عدم ساخت سلاح هسته‌ای سعی در شناسایی و بازنمایی خود در جهان دارد. 

هر چند این نکته نیز همواره در بین بوده که به لحاظ بین‌المللی ایران با موانع زیادی در این زمینه روبه روست، اما فاکتور اصلی عدم ساخت سلاح هسته‌ای است.کما این که باید توجه داشت که برای ساخت سلاح اتمی ایران باید در درجه اول به میزان مشخصی اورانیوم غنی‌شده در اختیار داشته باشد. 

حال البته به نظر می رسد که ایران بعد از خروج ترامپ از برجام و کاهش تعهدات هسته‌ای، امروز در شرایطی است که به میزان کافی اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که چند بمب با آن بسازد. اما برای ساخت بمب، نیازمند مدتی آزمایش هسته‌ای هم هستیم که لرزه‌نگاری‌های زمین‌شناسی، طبیعتا این پروژه را برای جهان افشا می‌کند. بنابراین راه‌حلی برای ساخت مخفیانه آن نیز وجود ندارد. 

فتوای صریح رهبری درباره ممنوعیت 

ساخت سلاح هسته ای

اما در این میان حتی اگر این مانع هم وجود نداشت، تندروهای داخلی با مانعی اصلی دیگری در بیت مقام رهبری روبه‌رو بودند. این مانع، نیز فتوای رهبری در مورد ممنوعیت ساخت سلاح هسته‌ای است. 

متن فتوای آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی  که در تاریخ 21 آذر 1389 مبنی بر حرام بودن سلاح هسته ای صادره شده نیز به شرح زیر است:

«به اعتقاد ما افزودن بر سلاح هسته ای ،دیگر انواع سلاح های کشتار جمعی ، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدید علیه بشریت تلقی می‌شوند. ملت ایران که خود قربانی کاربرد سلاح شیمیایی است، بیش از دیگر ملت ها خطر تولید و انباشت این گونه سلاح ها را حس می‌کند و آماده است همه امکانات خود را در مسیر مقابله با آن قرار دهد. ما کاربرد این سلاح ها را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابناء بشر از این بلای بزرگ را وظیفه همگان می دانیم.»

اما شاید اولین ماجرای عبور از فتوا و پیام رهبری به سال 1397 و دوران خروج ترامپ از برجام باز می گردد. در اردیبهشت سال 1397 و کمتر از یک هفته به پایان مهلت خروج  ترامپ از برجام بود که بنیامین نتانیاهو در اسرائیل یک شوی تلویزیونی به راه انداخت و با ارائه اسنادی که مدعی بود از ایران خارج کرده، فریاد زد: «ایران دروغ می‌گوید... ایران دروغ می‌گوید که به دنبال سلاح هسته ای نیست.» از نگاه نتانیاهو اسرائیلی، فتوای شرعی آیت‌الله خامنه‌ای اهمیتی ندارد و به راحتی قابل تغییر است و عجب که گویا این حرف را اکنون برخی از تندروهای داخلی نیز به نوعی دیگر بیان می کنند.

تنها چند روز پس از آن عربده های نتانیاهو بود که ترامپ از برجام خارج شد و در ایران یک گروهی توصیه می‌کردند که ایران نیز باید از برجام خارج شود. مدافعان خروج از برجام معتقد بودند با خروج از برجام و افزایش غنی‌سازی، دشمن دچار ترس می‌شود و می‌توانیم آنها را وادار کنیم تا دوباره به میز مذاکره بازگردند. اما ترس از چه چیز؟ آن ها تصور می‌کردند با افزایش میزان اورانیوم غنی‌‌شده و نزدیک شدن به نقطه گریز  به زیر ۶ ماه، آمریکایی‌‌ها به سراغ ما خواهند آمد. اما تجربه ثابت کرد این تصور غلط بود. ایران فاصله شش‌ماهه با بمب را هم رد کرد، اما آمریکا به میز مذاکره و معامله بازنگشت.

نامه 39 نماینده مجلس برای ساخت بمب

حال اما بعد از گذشت 6 سال از خروج امریکا از برجام و در حالی که هم چنان فتوای رهبری پابرجا مانده ، این بار اما ۳۹ نفر از نمایندگان مجلس در نامه‌ای به شورای عالی امنیت ملی خواستار تجدید نظر در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی و صدور اجازه و فراهم شدن امکانات برای ساخت سلاح هسته‌ای شدند.

جالب تر این که حجت‌الاسلام حسنعلی اخلاقی امیری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس و از امضا کنندگان نامه اما در توضیح شرایط نگارش نامه گفت:« امروز دیگر ما نباید فقط خودمان را ببینیم بلکه ما درباره جبهه مقاومت ادعاهایی داشتیم و بر سر آنها نیز ایستاده‌ایم و امروز چشم امید این جبهه به جمهوری اسلامی ایران است بنابراین با توجه به اینکه شورای عالی امنیت ملی زیر نظر مقام معظم رهبری فعالیت می‌کند و مجموعه بررسی‌های‌شان را محضر ایشان تقدیم می‌کنند، ان‌شاءالله آنچه که مصلحت نظام و جبهه مقاومت است تصمیم گیری خواهد شد.»

او البته تصریح داشت که:« وای رهبر معظم محفوظ است چراکه در ادبیات فقه امامیه زمان و مکان در تغییر احکام دخالت دارد و همچنین احکام ثانویه می‌تواند جای احکام اولیه را بگیرد.»

    چند روز پس از نتانیاهو بود که ترامپ از برجام خارج شد و در ایران یک گروهی توصیه می‌کردند که ایران نیز از برجام خارج شود. مدافعان خروج از برجام معتقد بودند با خروج و افزایش غنی‌سازی، دشمن دچار ترس می‌شود و می‌توانیم آنها را وادار کنیم تا به میز مذاکره بازگردند

حیرت مخالفان نامه و اصرار موافقان هسته ای شدن

در واقع به نظر می رسد این نماینده مجلس تلویحا درخواست تغییر فتوای مورد اشاره را نیز داشته است. اما این نامه با واکنش های جدی مواجه شد و فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت چهاردهم نیز اعلام کرد که موضع جمهوری اسلامی در خصوص ساخت بمب هسته‌ای ثابت است و مطابق نظر مقام معظم رهبری، این اقدام از نظر شرعی حرام است.

هم چنین احمد زیدآبادی فعال سیاسی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دعوت برای حمله به کشور؟این نغمه‌ای که برخی محافل در مورد لزوم «تغییر دکترین اتمی ایران» راه انداخته‌اند، از سر ناآشنایی کامل با مناسبات قدرت در خاورمیانه و در سطح بین‌الملل است.حرف از تغییر دکترین اتمی نه فقط کمترین بازدارندگی به وجود نمی‌آورد بلکه حتی طرح بحث آن در این وضعیت نوعی دعوت برای حملۀ نظامی به کشور از سوی یک ائتلاف نظامی مجهز و قدرتمند است. همین را می‌خواهند؟»

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس دهم نیز اما به این درخواست واکنش نشان داد و آن را دعوت از حمله نظامی به ایران دانست و گفت:« من معتقدم طرح مساله «نیاز ایران به داشتن بمب یا سلاح هسته‌ای» در شرایطی که کشور چنین برنامه‌ای ندارد به معنای دادن ‌گرای تاسیسات هسته‌ای و اقدام بسیار خطرناکی است که برخی نمایندگان و سیاسیون کشور انجام می‌دهند. باید توجه ویژه داشت که اسراییل به خاطر جنایات انجام داده در غزه، سعی دارد برای تداوم این جنایات در غزه و لبنان بهانه تازه پیدا کند و موضوع هسته‌ای در ایران می‌تواند اجماعی علیه ایران به سود اسراییل انجام بدهد و حملات و خرابکاری‌های این رژیم را توجیه کند.»

در مقابل اما در اتفاقی بی‌سابقه، مجری شبکه افق از محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی روی آنتن زنده پرسید: «...حالا که رژیم صهیونیستی مسلح به سلاح اتمیه، نخست وزیرش مستقیم جمهوری اسلامی را تهدید می‌کنه، آیا زمان آن نرسیده که ایران هم سلاح اتمی داشته باشد یا یک آزمایش اتمی انجام بده، حداقل؟»

این پرسش مجری شبکه افق نیز حتی در برابر فتوای تاریخی رهبری قرار گرفته و البته که پیش از آن نیز در روزهای پس از ترور سید حسن نصرالله و اعلام شهادت دبیرکل حزب الله لبنان، ابوالفضل بازرگان دانشجوی دکترای دانشگاه تهران و کارشناس شبکه 3 بر روی آنتن زنده تنها راه موجود برای ایران را خروج از NPT و حرکت به سمت ایجاد بازدارندگی کامل هسته‌ای یا به تعبیر ساده تر ساخت بمب اتم خواند. 

    باید توجه داشت که در شرایطی که مقام معظم رهبری از عدم تعلل و عدم شتاب‌زدگی می‌گویند و مسئولان در دستگاه دیپلماسی با تاکید بر این که ما خواهان جنگ نیستیم، تلاش می‌کنند کمترین آسیب از افزایش تنش‌ها به کشور وارد شود؛ لازم است که این آقایان در مجلس به اقدامات خود بیشتر فکر کنند

در واقع دستکم صداوسیمای در اختیار نزدیکان جلیلی و تیم پایداری نشان داد که از گروهی است که اصرار دارند مسولان فتوای رهبری را رها کرده و به دنبال ساخت سلاح هسته ای بروند.

سابقه درخواست خروج از ان پی تی و هسته ای شدن 

البته طرح مساله خروج ایران از ان‌پی‌تی دوبار مطرح شده است. یک بار در سال ۱۳۹۸ و زمان عملیاتی شدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران که اتفاقا هم محمدجواد ظریف آن را پیشنهاد داد و یک اهرم فشار بود. 

در حقیقت این همان درخواستی که روزهای اخیر نیز بار دیگر به طور جدی از سوی برخی سیاستمداران مطرح می‌شود. 

علاالدین بروجردی نماینده مجلس و رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز چندی پیش بحث خروج ایران از ان‌پی‌تی را مطرح کرد. بروجردی در پاسخ به این پرسش که در صورت حمله احتمالی رژیم صهیونیستی، خروج ایران از پیمان ان‌پی‌تی چه حد احتمال دارد به العالم گفت: «هر اتفاقی ممکن است بیفتد و خروج از NPT به ویژه در داخل مجلس و بین نمایندگان ملت در راستای دفاع از حریم منافع ملی کشور، یک ایده جدی به حساب می‌آید که البته عملیاتی شدن آن در نهایت نیازمند مصوبه قانونی مجلس است. ما بر اساس ماده ۱۰ قانون NPT در کشورمان این اجازه را داریم که اگر علیه منافع ملی‌مان عمل شود، بتوانیم از این معاهده که به صورت داوطلبانه عضو آن شده بودیم، خارج شویم.» او در ادامه با اشاره به نگرانی آمریکا از خروج ایران از معاهده NPT بیان کرد: این نگرانی از آن جهت است که محتوای این معاهده تعهدی نسبت به عدم ساخت سلاح هسته‌ای بوده و وقتی ایران از آن خارج شود یعنی نسبت به این موضوع متعهد نخواهد بود.»

تصمیم سازی برای دکترین هسته ای

در این میان اما آن چه که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که به نظر نمی رسد تغییر دکترین هسته‌ای ایران همانطور که سخنگوی دولت اعلام کرده در دستور کار باشد و اگر هم باشد، بدیهی است که نیاز به نظر رهبری دارد. 

بنابراین نامه عده محدودی از نمایندگان مجلس که نسبت‌شان از نظر کمی و کیفی با مجلس شورای اسلامی هم مشخص است خیلی قابل اعتنا به نظر نمی‌رسد. این اما به معنی بی‌اثر بودن اقدام آنها و ارائه سیگنال هایی متفاوت با رویکرد و موضع رسمی کشور به کشورهای دیگر نیست. 

باید توجه داشت که در شرایطی که مقام معظم رهبری از عدم تعلل و عدم شتاب‌زدگی می‌گویند و مسئولان در دستگاه دیپلماسی با تاکید بر این که ما خواهان جنگ نیستیم، تلاش می‌کنند کمترین آسیب از افزایش تنش‌ها به کشور وارد شود؛ لازم است که این آقایان در مجلس به اقدامات خود بیشتر فکر کنند. اگر هم نمی‌کنند انتظار می‌رود که چهره‌های منطقی‌تر در مجلس و جبهه اصولگرایی به آن ها تذکرات لازم را بدهند.

مساله دکترین نظامی و هسته ای کشور، تصمیم گیری برای آن چه باید رخ بدهد، مساله ای نیست که به شکل نامه نگاری بدون کارشناسی قابل طرح و بررسی باشد و باید حتی به مساله بار تبلیغاتی که می تواند دشمن بر روی این مدل رفتارها نیز سوار کند، توجه ویژه شود.