پیش از طرح رجیستری موبایل کافی بود سیم کارت خود را در هر گوشی قرار دهید و از خدمات اپراتورهای تلفن همراه برای برقرار کردن تماس‌های تلفنی و اتصال به شبکه اینترنت استفاده کنید. اما پس از اجرای رجیستری موبایل باید ابتدا مراحل ثبت تلفن همراه را طی کنید تا پس از آن بتوانید از خدمات شبکه تلفن همراه استفاده کنید. چرا این مانع سر راه استفاده از گوشی‌های موبایل در شبکه قرار گرفت؟

مهم‌ترین دلیل رجیستری، جلوگیری از قاچاق بود. پیش از آن می‌شد از هر گوشی که غیرقانونی به کشور وارد شده بود، به راحتی در شبکه استفاده کرد. این طرح جلوی استفاده از گوشی‌هایی که از مبادی غیرمجاز وارد کشور شده بودند را گرفت. پس از اجرایی شدن طرح رجیستری موبایل، گوشی‌هایی که به صورت قاچاق وارد ایران شده‌اند، پس از ۳۰ روز دیگر خدمات اپراتورهای تلفن همراه را دریافت نمی‌کنند و از دسترس خارج می‌شوند. در این طرح، گمرک IMEI گوشی‌های رسمی را ثبت می‌کند و گوشی‌های قاچاق دیگر امکان استفاده از سیم‌کارت را نخواهند داشت.

دیگر نکته‌ای که به عنوان فایده اجرای طرح رجیستر موبایل از آن یاد می‌شد، جلوگیری از سرقت گوشی‌های تلفن همراه بود. هر چند که در موثر بودن این طرح روی کاهش سرقت تلفن‌های همراه بحث‌های زیادی مطرح است.

تاریخچه رجیستری موبایل

اولین بار در سال ۸۵، طرح ثبت تجهیزات دارای سیمکارت در ایران اجرا شد. اما این تجربه کاملا ناموفق بود. این طرح در کمتر از ۱۲ ماه (در سال ۸۶) متوقف شد.

بر اساس اطلاعات موجود در سامانه همتا، در تجربه‌ قبلی اجرای طرح رجیستری در سال ۸۵، سواستفاده‌های زیادی صورت گرفت. عمده‌ی مشکلات از ناقص بودن طرح ناشی شده بود. عده‌ای با استفاده از ماهیت قابل جعل و تغییر IMEI گوشی‌های قاچاق به IMEI یک گوشی مجاز وارداتی، اقدام به فروش کالای قاچاق می‌کردند. کپی کردن کد IMEI به یک پدیده‌ عادی تبدیل شده بود. در نتیجه‌ امکان پیگیری گوشی مسروقه هم از بین می‌رفت.

شیوه کنونی رجیستری تلفن همراه از پاییز ۱۳۹۶ و دوره وزارت محمدجواد آذری جهرمی اجرایی شد. فاز نخست این طرح از ٢٨ مهر ۱۳۹۶ آغاز شد و در این مرحله پایش کل شبکه اپراتورهای موبایل با هدف ثبت و مانیتورینگ آخرین شناسه های ترکیبی گوشی و سیم کارت شده در شبکه انجام گرفت.

در نهایت طرح ثبت تلفن همراه (رجیستری) از تاریخ ۱۴ آذر ۱۳۹۶ با مشمول شدن برند آیفون اولین فاز اجرایی خود را شروع کرد. این طرح در مراحل بعدی برای برندهای دیگر تلفن همراه نیز انجام شد.

ممنوع شدن واردات آیفون

چیزی که بیش از همه طرح رجیستری تلفن همراه را سر زبان‌ها انداخت ممنوعیت واردات آیفون بود. واردات آیفون به کشور از پاییز سال ۱۴۰۱ ممنوع شد، این ممنوعیت مربوط به آیفون ۱۴ و مدل‌های جدیدتر از آن بود و ممنوعیتی در مورد آیفون ۱۳ و ۱۳ پرومکس وجود نداشت و صرفا این اتفاق سبب جهش ناگهانی قیمت آیفون ۱۳ شد.

این ممنوعیت که تا کنون هم ادامه دارد، سه نسل از گوشی‌های هوشمند اپل را شامل شد و آیفون‌های ۱۴، ۱۵ و ۱۶ را خارج از دسترس بازار قانونی کشور قرار داد. البته در این میان هنوز مردم به استفاده از این گوشی به شکل رجیستر نشده ادامه دادند.

در تازه‌ترین تحول در این زمینه ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری ارتباطات دولت مسعود پزشکیان از رفع ممنوعیت آیفون خبر داده است. بر اساس صحبت‌های هاشمی با مصوبه هیات دولت و رفع ممنوعیت واردات آیفون، جزییات و آیین‌ نامه مرتبط با واردات آیفون در کوتاه‌ ترین زمان ممکن اعلام خواهد شد.