بازگشت به خانه‌های ویران پس از ۱۶ ماه آوارگی

بازگشت به خانه‌های ویران پس از 16 ماه آوارگی

رامین پرتو

پس از فراز و فرودهای متعدد و برگزاری چندین دور مذاکره در دوحه و قاهره، بالاخره توافق آتش‌بس در غزه از سوی اسرائیل تایید شد. بر اساس اعلام منابع اسرائیلی، کابینه امنیتی اسرائیل جمعه شب در جلسه خود توافق آتش‌بس در غزه و تبادل اسراء را تایید کردند. سپس بامداد دیروز (شنبه) شبکه‌های خبری اسرائیل تأکید کردند که این توافق پس از بیش از پنج ساعت بحث و بررسی در جلسه کابینه سیاسی به تصویب رسید و ۲۴ وزیر به این توافق رأی مثبت داده و هشت وزیر با آن مخالفت کرده‌اند. این در حالیست که دفتر بنیامین نتانیاهو هم اعلام کرد که طبق توافق، تبادل اسرا از روز یکشنبه آغاز می‌شود. پیش از این دفتر نخست وزیر اسرائیل اعلام کرده بود که تیم مذاکرات این رژیم، رسیدن به تفاهماتی در خصوص تبادل اسرا با حماس را به بنیامین نتانیاهو اعلام کرده است.  به موازات این روند، ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر در اظهاراتی گفت که بر اساس توافق میان طرف های توافق و واسطه ها، آتش بس غزه از صبح امروز (یکشنبه) ساعت ۸:۳۰ (به وقت محلی) اجرایی خواهد شد. وی تاکید کرد: به همه توصیه می‌کنیم که محتاطانه عمل کرده و منتظر دستورات از منابع رسمی باشند. 

دوقطبی در تل‌آویو

آنچه در مورد اعلام توافق آتش‌بس غزه بیاد موردنظر قرار بگیرد این است که ما شاهد یک دو قطبی در اسرائیل بر سر تایید و اجرای این توافق هستیم. به عنوان مثال ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت داخلی اسرائیل و از چهره‌های تندوری کابینه اسرائیل که بارها مخالفت خود را با توقف جنگ در غزه و برقراری آتش‌بس اعلام کرده، گفت: با مشخص شدن جزئیات بیشتری از قرارداد، بیشتر احساس نگرانی می‌کنم. بن گویر در ادامه مدعی شد: این قرارداد خطرناک است و اسرایی از قدس و کرانه باختری آزاد خواهند شد، از وزرای (حزب) لیکود می‌خواهم از آن حمایت نکنند. 

    اینکه رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، در اولین واکنش رسمی از زمان اعلام توافق آتش‌بس در نوار غزه اعلام کرده که این تشکیلات آماده است تا مسئولیت کامل نوار غزه را برعهده بگیرد به نوعی می‌تواند یک موضع هدایت شده از سوی غرب باشد تا بتوانند سیاست خود را در این باریکه پیش ببرند

وزیر امنیت داخلی اسرائیل در انتقاد از این قرارداد ادعا کرد: این قرارداد بد و ترسناک بوده و در آن امنیت ساکنان اسرائیل رها شده و ناقض تمامی خط قرمزهایی است که کابینه برای خود تعیین کرد. او همچنین مدعی شد: این قرارداد اجازه می‌دهد هزاران تروریست با سلاح‌های خود به شمال نوار غزه برگردند و صدها قاتل آزاد شوند، ما می‌خواهیم افراد بازداشت شده، آزاد شوند اما نه با تسلیم شدن در برابر حماس بلکه با توقف کمک‌رسانی‌ها. 

همچنین یوآو کیش، وزیر آموزش اسرائیل در حساب کاربری خود در ایکس نوشت: من به توافق با حماس برای آزادی گروگان‌ها (اسیران) رأی مثبت دادم ولی این یک تصمیم پیچیده بود که هزینه‌های سنگینی به همراه داشت. وزیر آموزش اسرائیل در ادامه تاکید کرد: ما یک تعهد اخلاقی اساسی داریم که برادران و خواهران خود را به خانه بیاوریم. وی در ادامه همچنین با اشاره به ورود قریب‌الوقوع دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا به کاخ سفید، گفت: با روی کار آمدن ترامپ که قبلاً تعهد عمیق خود را به تل‌آویو نشان داده و با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل برای پیشبرد توافق همکاری گسترده داشته است، ما قادر خواهیم بود کارهای بزرگی برای امنیت و آینده اسرائیل انجام دهیم.  فارغ از این دو موضع متفاوت در کابینه نتانیاهو باید به این نکته توجه کنیم که اختلاف میان آنها بیش از این عمیق شده است. به عنوان مثال پس از اعلام استعفای ایتمار بن‌گویر، وزیر امنیت داخلی اسرائیل به دلیل توافق تبادل اسرا میان این رژیم با جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) و برقراری آتش‌بس در غزه، یک منبع نزدیک به بنیامین نتانیاهو اعلام کرد که «آوی دیحتر» وزیر کشاورزی به صورت موقت این سمت را برعهده خواهد گرفت! بر این اساس انتظار می‌رود اعضای حزب «عوتسما یهودیت» به زودی از کابینه اسرائیل استعفا دهند. منابع خبری هم اعلام کردند که پس از پایان این توافق، نتانیاهو قصد دارد بن‌گویر را تحت فشار قرار دهد تا حزب خود را به کابینه بازگرداند و دیختر را دوباره به عنوان وزیر کشاورزی منصوب کند اما همچنان اختلاف میان آنها وجود دارد. 

    خروج و استعفای ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت داخلی اسرائیل و از چهره‌های تندور که بارها مخالفت خود را با توقف جنگ در غزه و برقراری آتش‌بس اعلام کرده از کابینه اسرائیل، نشان از یک دوقطبی واضح دارد

اروپا و تشکیلات خودگردان فلسطین 

ضلع دیگر این توافق را باید غرب بدانیم و بدون شک اتحادیه اروپا یکی از طرف‌هایی است که در این میان قصد دارد که ایفای نقش جدی را به عهده بگیرد. 

در این میان کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیروز (شنبه) در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اتحادیه اروپا از توافق آتش‌بس در غزه که به آزادسازی گروگان‌ها (اسرای اسرائیلی) و کاهش رنج‌های انسانی منجر خواهد شد، استقبال می‌کند. این توافق گامی مهم در جهت پایان دادن به ۱۵ ماه خشونت و درگیری در این منطقه است». 

وی در این بیانیه که یک نسخه آن در تارنمای اتحادیه اروپا منتشر شد، افزود: «ما از اینکه گروگان‌ها (اسرای اسرائیلی)، از جمله تعدادی از شهروندان اتحادیه اروپا، به زودی به آغوش خانواده‌های خود بازمی‌گردند و کمک‌های انسانی ضروری به مردم غزه می‌رسد، احساس آرامش می‌کنیم. اما ضروری است که این توافق به‌طور کامل اجرا شود تا همه گروگان‌ها آزاد شوند و یک پایان دائمی برای خصومت‌ها تضمین شود». مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین از تلاش‌های قطر و مصر در زمینه میانجی‌گری برای دستیابی به این توافق تقدیر کرد و آن را «دستاوردی مهم» خواند که می‌تواند پیامدهای مثبتی در سراسر خاورمیانه داشته باشد. 

کالاس با تأکید بر اهمیت دسترسی کامل و بدون مانع به کمک‌های بشردوستانه، از رژیم اسرائیل خواست تا ارسال این کمک‌ها را تسهیل کند. وی افزود: «آوارگان غزه باید امکان بازگشت ایمن و محترمانه به خانه‌هایشان داشته باشند و کمک‌ها باید به‌طور مؤثر از طریق نهادهایی مانند آژانس امدادرسانی و کاریابی سازمان ملل برای فلسطینی‌ها (آنروا) به دست نیازمندان برسد». وی همچنین با اشاره به موضع اتحادیه اروپا درباره صلح در خاورمیانه تصریح کرد: «اتحادیه اروپا به یک صلح عادلانه، جامع و پایدار بر اساس راه‌حل دو دولتی متعهد است» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تأکید کرد که این اتحادیه از تلاش‌ها برای تقویت تشکیلات خودگردان فلسطین و حمایت از روند اصلاحات در این نهاد پشتیبانی می‌کند و از شرکای بین‌المللی می‌خواهد تا برای احیای روند سیاسی همکاری کنند.این بیانیه در حالی صادر شد که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیروز (شنبه) با محمد مصطفی، نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان فلسطین دیدار و توافق به دست آمده را گامی امیدبخش برای برقراری صلح پایدار توصیف کرد. 

نکته مهمتر اما ایفای نقش تشکیلات خودگردان فلسطین در غزه بعد از جنگ است. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، در اولین واکنش رسمی از زمان اعلام توافق آتش‌بس در نوار غزه اعلام کرد که این تشکیلات آماده است تا مسئولیت کامل نوار غزه را برعهده بگیرد. در بیانیه ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین آمده است: «دولت فلسطین همانند سایر سرزمین‌های اشغالی فلسطین در کرانه باختری و قدس، از نظر قانونی و سیاسی بر نوار غزه صلاحیت دارد و تمام مقدمات لازم را برای بر عهده گرفتن مسئولیت‌های کامل خود در نوار غزه فراهم کرده است و تیم‌های اداری و امنیتی آن کاملاً آماده انجام وظایف خود برای کاهش رنج مردم، بازگشت آوارگان و ازسرگیری خدمات اساسی هستند». 

همچنین جمال نزال، سخنگوی جنبش فتح (گروهی که تشکیلات خودگردان را اداره می‌کند) به خبرگزاری اسپوتنیک گفت که تنها این جنبش باید در غزه حکومت کنیم. او مدعی شد افزود: هیچ نهادی جز تشکیلات خودگردان فلسطین حق حاکمیت بر نوار غزه را ندارد و هیچ کشوری نمی‌تواند در اداره یک استان یا منطقه شریک شود. جمال نزال همچنین مدعی شد: «اگر حماس قادر به بازسازی نوار غزه است، پس خودش حکومت کند، اما هیچ تضمینی برای تحقق این امر جز وجود تشکیلات خودگردان ملی فلسطین وجود ندارد». 

حال باید دید که آیا غزه پسا جنگ می‌تواند آرامش را به ساکنانش پس از 16 ماه هدیه دهد یا خیر؟