استاد بین المللی: زلزله بزرگ تهران قطعی است/ کدام مناطق تهران خطرپذیرترند؟
روزنو :مطالعات مختلفی بر روی گسل‌های شمال، مرکز و جنوب تهران انجام شده که نشان می‌دهد هر یک از این گسل‌ها توان ایجاد زمین‌لرزه‌های بزرگی، حتی بیش از ۷ ریشتر، را دارند
تهران به‌عنوان پایتخت ایران، در منطقه‌ای با فعالیت لرزه‌ای بالا قرار دارد و وقوع زلزله در آن همواره مورد توجه کارشناسان و مسئولان است.
به گزارش تابناک، بر اساس مطالعات انجام‌شده، تهران در معرض خطر وقوع زلزله‌های با بزرگی ۷ ریشتر یا بیشتر قرار دارد. به‌عنوان مثال، در سال ۱۳۹۷، مطالعه‌ای نشان داد که امکان وقوع زلزله‌ای شدید در تهران میان سال‌های ۱۴۰۳ تا ۱۴۰۹ خورشیدی وجود دارد.
در ادامه مشروح صحبت‌های تابناک با این استاد زلزله شناسی را می‌خوانید:
آقای دکتر زارع، سال‌هاست که از احتمال وقوع زلزله بزرگ در تهران صحبت می‌شود. به نظر شما این موضوع تا چه حد جدی است و چرا این مسئله هنوز به‌طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است؟
*بله، وقوع زلزله بزرگ در تهران یک عامل قطعی است که همواره مورد بررسی بوده است. مطالعات مختلفی بر روی گسل‌های شمال، مرکز و جنوب تهران انجام شده که نشان می‌دهد هر یک از این گسل‌ها توان ایجاد زمین‌لرزه‌های بزرگی، حتی بیش از ۷ ریشتر، را دارند. این یعنی تهران شهری است که همواره در معرض خطر زلزله قرار دارد و هر لحظه امکان وقوع زمین‌لرزه‌ای بزرگ وجود دارد.
اما مسئله مهم این است که چرا با وجود این خطرات، مسئولان اقدام خاصی در این زمینه انجام نمی‌دهند یا اقدامات انجام‌شده کافی به نظر نمی‌رسد؟
*این مسئله به چند عامل برمی‌گردد. اول از همه، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، سیاست‌گذاری‌ها معمولاً بیشتر به مسائل کوتاه‌مدت و روزمره متمرکز است تا برنامه‌ریزی بلندمدت. در ایران نیز این رویه دیده می‌شود. معمولاً بعد از وقوع یک زلزله شدید در یکی از نقاط کشور، موجی از توجه عمومی و رسانه‌ای به این موضوع جلب می‌شود، اما پس از چند هفته که از حادثه می‌گذرد، موضوع به فراموشی سپرده می‌شود.
مطالعات مختلفی بر روی گسل‌های شمال، مرکز و جنوب تهران انجام شده که نشان می‌دهد هر یک از این گسل‌ها توان ایجاد زمین‌لرزه‌های بزرگی، حتی بیش از ۷ ریشتر، را دارند
دومین عامل، منافع اقتصادی برخی گروه‌ها و شرکت‌هاست که ممکن است مانع از مطرح‌شدن جدی این موضوع شوند. تهران با جمعیتی حدود ۲۰ میلیون نفر، یک مرکز اقتصادی بزرگ محسوب می‌شود و بسیاری از سرمایه‌گذاران، شرکت‌های ساختمانی و نهادهای اقتصادی ممکن است تمایلی به برجسته‌سازی خطر زلزله نداشته باشند، زیرا این مسئله می‌تواند موجب کاهش قیمت زمین، رکود در ساخت‌وساز و تغییر سیاست‌های شهرسازی شود. متأسفانه در شهرهایی مانند تهران، مسائل اقتصادی و سیاسی گاهی بر ایمنی و مدیریت بحران اولویت پیدا می‌کند.
گسل‌های تهران دقیقاً در چه مناطقی قرار دارند و کدام‌یک خطرناک‌تر است؟
*تهران بر روی چندین گسل اصلی و فرعی قرار دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به گسل شمال تهران، گسل مشا، گسل ری و گسل پردیسان اشاره کرد. هرکدام از این گسل‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و در صورتی که فعال شوند، می‌توانند پیامدهای متفاوتی برای شهر تهران داشته باشند.
_گسل شمال تهران
یکی از فعال‌ترین گسل‌های تهران از محدوده کن و سولقان تا شرق تهران امتداد دارد. توانایی تولید زلزله‌های بالای ۷ ریشتر را دارد و در صورت فعال‌شدن، مناطق شمالی و مرکزی تهران بیشترین آسیب را خواهند دید.
- گسل مشا
این گسل که در شمال شرق تهران قرار دارد، در گذشته زمین‌لرزه‌های بزرگی ایجاد کرده است. یکی از زمین‌لرزه‌های معروف این گسل، زلزله دماوند در سال ۱۸۳۰ میلادی بود که خرابی‌های گسترده‌ای به بار آورد.
- گسل ری
این گسل در جنوب تهران قرار دارد و به دلیل تراکم بالای جمعیتی در این منطقه، در صورت وقوع زلزله می‌تواند خسارات بسیار زیادی به همراه داشته باشد.
- گسل پردیسان
این گسل در محدوده غرب تهران قرار دارد و نسبت به سایر گسل‌ها کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است، اما همچنان می‌تواند خطرآفرین باشد.
اگر زلزله‌ای با شدت ۷ ریشتر در تهران رخ دهد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
* زلزله‌ای با این شدت در تهران می‌تواند یک فاجعه انسانی، اقتصادی و اجتماعی ایجاد کند. بر اساس مطالعات انجام‌شده، در صورت وقوع چنین زلزله‌ای، چندین پیامد جدی رخ خواهد داد:
بر اساس مدل‌های شبیه‌سازی‌شده، تعداد کشته‌شدگان در یک زلزله بزرگ در تهران ممکن است به بیش از ۵۰ هزار نفر برسد و صدها هزار نفر نیز مصدوم شوند
**فروپاشی ساختمان‌های فرسوده**: مناطق مرکزی، جنوب و جنوب غرب تهران دارای بافت فرسوده و ساختمان‌های قدیمی زیادی هستند. برآورد می‌شود که در یک زلزله ۷ ریشتری، حداقل ۳۰ درصد این ساختمان‌ها به‌طور کامل تخریب شوند.
**قطع شبکه‌های ارتباطی و خدماتی**: احتمال قطع آب، برق، گاز و مخابرات در بخش‌های وسیعی از شهر وجود دارد که امدادرسانی را بسیار دشوار خواهد کرد.
**افزایش آمار تلفات و مصدومان**: بر اساس مدل‌های شبیه‌سازی‌شده، تعداد کشته‌شدگان در یک زلزله بزرگ در تهران ممکن است به بیش از ۵۰ هزار نفر برسد و صدها هزار نفر نیز مصدوم شوند.
**اختلال در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی**: بسیاری از شرکت‌ها، بانک‌ها و مراکز تجاری برای مدت‌ها از فعالیت بازخواهند ماند که این امر ضربه سنگینی به اقتصاد کشور خواهد زد.
آیا راهکاری برای کاهش این خسارات وجود دارد؟
*بله، قطعاً. مدیریت بحران و کاهش ریسک زلزله نیازمند اقدامات جدی و برنامه‌ریزی‌شده است. برخی از راهکارهای پیشنهادی شامل موارد زیر است:
**بهسازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌های موجود**: دولت باید یک برنامه جدی برای مقاوم‌سازی ساختمان‌های قدیمی اجرا کند. در کشورهای دیگر مانند ژاپن، تجربه نشان داده که این کار می‌تواند میزان خسارات را تا حد زیادی کاهش دهد.
**ایجاد زیرساخت‌های امدادی و درمانی در نقاط مختلف شهر**: بیمارستان‌ها و مراکز امدادی باید به‌صورت یکنواخت در سطح شهر توزیع شوند تا در صورت وقوع بحران، خدمات بهداشتی و درمانی به‌موقع ارائه شود.
**آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی**: مردم باید بدانند که در هنگام وقوع زلزله چه اقداماتی انجام دهند. مدارس، سازمان‌ها و رسانه‌ها نقش مهمی در آموزش عمومی دارند.
**توسعه فناوری‌های پیش‌بینی زلزله**: اگرچه هنوز پیش‌بینی دقیق زمان زلزله امکان‌پذیر نیست، اما با استفاده از سیستم‌های هشدار سریع، می‌توان چند ثانیه قبل از وقوع زلزله، هشدارهایی به مردم و نهادهای امدادی ارسال کرد که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش خسارات داشته باشد.
لطفاً صحبت نهایی خود را بفرمایید.
*زلزله بزرگ در تهران یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر است که دیر یا زود رخ خواهد داد. با این حال، عدم آگاهی عمومی، ضعف در برنامه‌ریزی‌های شهری، منافع اقتصادی گروه‌های خاص و کم‌توجهی برخی از مسئولان باعث شده که این موضوع به‌طور جدی در دستور کار قرار نگیرد. لازم است که با یک رویکرد علمی و عملی، برنامه‌ای مدون برای کاهش خطرات زلزله در تهران اجرا شود. بدون چنین اقداماتی، در صورت وقوع زلزله، تهران با یک بحران بزرگ انسانی، اقتصادی و اجتماعی مواجه خواهد شد که جبران آن سال‌ها به طول خواهد انجامید.
