مهدی سنایی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور در گفت‌وگوی اختصاصی با «ایران» به یک پرسش مهم درباره روسیه پاسخ داد:
پوتین میانجی می‌شود؟
روزنو :همکاری و همسویی ایران و روسیه و از بین رفتن بدبینی‌ها در داخل کشور به ماهیت این رابطه تا چه اندازه می‌تواند میانداری این کشور در زمین مذاکرات هسته‌ای را در داخل کشور هموار کند؟ سنایی معتقد است روابط ایران با روسیه به شکلی است که امکان ارائه چنین ابتکاراتی را می‌دهد.
مریم سالاری: چرا روسیه در روند مذاکرات هسته‌ای فعال شده است؟ آیا رابطه «ولادیمیر پوتین» و «دونالد ترامپ» که پیش‌بینی می‌شود به واسطه صلح احتمالی اوکراین روی ریل دوستی بیفتد، به خدمت پرونده اختلافات ایران و آمریکا درخواهد آمد؟
این سؤالات تکراری است که این روزها اذهان عمومی و محافل رسانه‌ای و خبری را بیش از هر چیز دیگری معطوف خود کرده است و شاید برای پاسخ به آنها کسی بهتر از مهدی سنایی نباشد؛ کسی که گرچه حالا مسئولیت مهم معاونت سیاسی دفتر رئیس‌جمهور را به دوش می‌کشد اما پیش از آن به واسطه حضور 8 ساله‌اش به عنوان سفیر تهران در مسکو و همچنین اندوخته‌هایش در محافل آکادمیک و سیاسی روسیه می‌توانست مرجع خوبی باشد تا چرایی و چگونگی نقش کرملین در فضای گرگ و میش مذاکرات هسته‌ای را از او جویا شویم.
سنایی زاویه پرداخت خود این موضوع را از خوشبینی شخص ترامپ به روسیه و ترجیح تاریخی و سنتی روس‌ها به جمهوری‌خواهان می‌داند و می‌گوید: «ترامپ یک خوشبینی نسبت به روسیه دارد و روس‌ها هم علاقه‌مندی خاصی به ترامپ دارند. البته در گذشته، در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، از این علاقه‌مندی نتیجه خاصی جز چند گفت‌وگو و دیدار حاصل نشد. اما این بار به نظر می‌رسد که ترامپ با اراده بیشتری وارد گفت‌وگو با روسیه شده است؛ زیرا مایل است به جنگ در اوکراین پایان بدهد و تا اندازه‌ای حق را به روسیه می‌دهد. او این تصور را دارد که تداوم این جنگ الزاماً به دلیل مقابله اوکراین با روسیه نبوده است، بلکه به دلیل حمایت بی‌حد و حصر آمریکا و اروپا از شخص آقای زلنسکی و تصمیمات و رویکردهایش بوده است.»
سؤالی که اینجا مطرح می‌شود اینکه دوستی با ترامپ چه آورده‌ای برای پوتین در آوردگاه پرهزینه اوکراین دارد؟ سنایی می‌گوید: «آنچه که ترامپ تا اینجا انجام داده است، بیش از آن چیزی بوده که روسیه انتظار داشته است؛ در انتقاد از اروپا و تحقیر اوکراین هم همینطور.»
انتظارات متقابل ترامپ و پوتین از یکدیگر
اما رسیدن به صلح اوکراین محصول چه شرایطی است؟ معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور معتقد است تحقق صلح بستگی به وقتی دارد که ترامپ خواسته‌های خود از روسیه را مطرح کند.
او حتماً خواسته‌هایی از روسیه خواهد داشت؛ چون مذاکره صلح بر اساس مصالحه و معامله شکل می‌گیرد. خواسته روسیه رفع شدن انسداد پول‌هایش (نزدیک به ۶۰۰ میلیارد دلار پولی که در خارج از کشور دارد و مسدود شده است) و احتمالاً رفع تحریم‌ها و همچنین عدم عضویت اوکراین در ناتوست. امکان تحقق درخواست سوم محتمل‌تر است؛ ولی باید دید در ازای این خواسته‌ها حاضر است یک عقب‌نشینی نسبی از سرزمین‌هایی که اشغال کرده است، انجام دهد یا نه که معلوم نیست.»
حالا این پرسش مطرح می‌شود که ترامپ در ازای مطالبات پوتین از او چه می‌خواهد؟ سنایی می‌گوید: «انتظار می‌رود ترامپ درباره سایر موضوعات مانند خاورمیانه، غزه، سوریه و ایران هم بتواند با روسیه تفاهم کند و به نتیجه برسد. من معتقدم حتماً مانند دوره قبل گفت‌وگوهای حداقلی بین روسیه و آمریکا در این زمینه‌ها شکل خواهد گرفت. اما اینکه یک همکاری حداکثری هم شکل بگیرد و به نتایجی منتهی شود، به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله باید مشخص شود که موضوع اوکراین به کجا می‌رسد و آیا روابط اروپا و آمریکا ترمیم خواهد شد یا نه، در همین وضع متشنج و بی‌اعتمادی باقی خواهد ماند.»
میانجیگری در زمین مذاکرات هسته‌ای
آیا مناسبات مسکو و واشنگتن پیش از مخاطب قرار دادن اروپا، پیامی از همکاری برای ایران دارد؟ سنایی این را تأیید می‌کند و می‌گوید: «روسیه یکی از ارکان اصلی برجام و بخشی از گفت‌وگوهایی است که طی سال‌های طولانی در زمینه پرونده هسته‌ای جریان داشت. بنابراین اینکه این کشور در چهارچوب پرونده هسته‌ای ابتکاراتی در دست اجرا داشته باشد و حتی در این رابطه تعاملاتی با آمریکا برقرار کند، مسأله تازه‌ای نیست و در دوره قبلی آقای ترامپ هم وجود داشت. البته هیچ‌کدام‌شان نهایتاً به نتیجه نرسید. اما الان موضوع احیای برجام خیلی پیچیده‌تر شده است؛ به این دلیل که آمریکا از برجام خارج شده و پرونده هسته‌ای ایران هم در چهارچوب قانون راهبردی مصوب مجلس با تغییرات زیادی نسبت به گذشته روبه‌رو شده است. از طرف دیگر اروپا و روسیه که در دوره گذشته با یکدیگر همکاری تنگاتنگی در پرونده هسته‌ای ایران داشتند، الان تحت تأثیر موضوع اوکراین در تقابل شدید به سر می‌برند. بنابراین وضعیت بسیار پیچیده‌ای شکل گرفته است. این از طرف دیگر پیچیدگی و دشواری کار را به‌خصوص در سالی که برای ایران خیلی حیاتی است، افزایش می‌دهد؛ زیرا زمان غروب برجام فرا می‌رسد و احتمال اجرای مکانیزم «اسنپ‌بک» هم مطرح شده که بسیار موضوع حساسی است. دست‌اندرکاران این مسأله در کشور به این موضوع توجه دارند و فکر می‌کنم به ویژه از ابتدای سال ۱۴۰۴ باید این پرونده در دستور کارشان باشد.»
همکاری و همسویی ایران و روسیه و از بین رفتن بدبینی‌ها در داخل کشور به ماهیت این رابطه تا چه اندازه می‌تواند میانداری این کشور در زمین مذاکرات هسته‌ای را در داخل کشور هموار کند؟ سنایی معتقد است روابط ایران با روسیه به شکلی است که امکان ارائه چنین ابتکاراتی را می‌دهد. اما اینکه نهایتاً در چه چهارچوبی سامان خواهد یافت و به چه شکلی پیش خواهد رفت، به عوامل و مسائل زیادی وابسته است که باید منتظر ماند و در هفته‌های آینده دید.
متن کامل مصاحبه معاون رئیس جمهور با «ایران» از بسیاری از ابهامات و دغدغه‌های مهم سیاست خارجی پرده برداشته است. این گفت‌وگو را در سالنامه نوروزی ایران بخوانید.
