بن‌سلمان دوم در تهران/ بررسی سفرهای فشرده مقامات آژانس، ایران و عربستان
روزنو :آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بازوی فنی سازمان ملل متحد در این حوزه تخصصی و یکی از اضلاع پرونده هسته‌ای ایران است. تروئیکای اروپایی در حال حاضر در تلاش هستند با استفاده از ابزار آژانس، زمینه فعال‌سازی مکانیسم ماشه را فراهم کنند. روابط ایران و آژانس نیز طی ماه‌های اخیر متلاطم‌تر از قبل شده است.
عرصه دیپلماسی جمهوری اسلامی طی چند روز گذشته، پرترافیک بود. درحالی‌که امروز شنبه دومین دور مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده در پایتخت ایتالیا برگزار خواهد شد، در هفته‌ای که پشت سر گذاشتیم حداقل سه سفر دیپلماتیک مهم رخ داد.
سیدعباس عراقچی به روسیه رفت و علاوه بر دیدار با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور، پیام مقام رهبری را نیز به پوتین تحویل داد. خالد بن‌سلمان، وزیر دفاع عربستان و فرزند کوچک پادشاه به تهران آمد و علاوه بر دیدار با رئیس‌جمهور و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، در رویدادی بی‌سابقه در دفتر رهبری نیز حاضر شد و پیام پدر خود را به صورت رسمی تحویل آیت‌الله خامنهای داد. در نهایت آخر هفته گذشته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز به تهران آمد و با عراقچی و محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار و گفت‌وگو کرد.
ملاقات در مسکو
سفر عراقچی به مسکو از جهات مختلف حائز اهمیت است. ابتدا اینکه پوتین معمولاً با مقامات پایین‌تر از سطح خود – براساس پروتکل – ملاقات نمی‌کند اما مشخص شد که عراقچی در این سفر پیام آیت‌الله خامنهای را به مسکو برده و تحویل پوتین خواهد داد. جزئیات بیشتری از محتوای ملاقات عراقچی با پوتین در رسانه‌ها منتشر نشده است.
او صرفاً بر این موضوع تاکید کرد که «در دیدار با رئیس‌جمهور روسیه، درباره برخی مسائل منطقه به صورت مفصل و هم تحولات بین‌المللی به‌ویژه مذاکراتی که به صورت غیرمستقیم بین ما با آمریکا جریان دارد و هم مذاکرات بین روسیه و آمریکا بحث شد.»
عراقچی در این سفر با وزیر خارجه روسیه نیز دیدار و گفت‌وگو کرد. از میان اخبار منتشر شده از اظهارات رسانه‌ای عراقچی، محتوای دیدار دوجانبه او با همتای روس خود، کنفرانس خبری مشترک و سخنرانی در مراسم روز ارتش که در سفارت ایران برگزار شد، می‌توان موارد مطرح‌شده در این سفر به‌خصوص در دیدار با سرگئی لاوروف را دید.
عراقچی علاوه بر اعلام اینکه ایران، روسیه را شریک راهبردی خود می‌داند، از تصویب قرارداد راهبردی همکاری دو کشور در دومای روسیه تقدیر و نسبت به امضای قرارداد تجارت آزاد میان دو تهران و مسکو ابراز امیدواری کرد. همزمان با سفر عراقچی به مسکو، هیئت قطری به ریاست امیر قطر نیز راهی روسیه شده بود. وزیر امور خارجه در جریان حضور خود در مسکو، با محمد‌بن عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر نیز دیدار و گفت‌وگو کرد.
فرامتن سفر مسکو
سفر وزیر امور خارجه به مسکو اگرچه از پیش برنامه‌ریزی‌شده اعلام شد، اما همزمانی آن با روند گفت‌وگوهای میان ایران و آمریکا جالب توجه بود. البته این موضوع مورد اشاره عراقچی قرار گرفت که «ما همیشه در بحث هسته‌ای با دوستان خود در روسیه مشورت‌های نزدیک داشته‌ایم الان هم فرصت مناسبی است که همین کار با مقامات روسیه صورت گیرد.»
پیش از این نیز کاظم غریب‌آبادی هفته گذشته سفری کوتاه به مسکو داشت و با مقامات دیپلماتیک این کشور دیدار کرد. اسفند گذشته نیز نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و چین برگزار شده بود. اما در این میان، باید به این نکته توجه کرد که ایران به حمایت روسیه و چین در جریان مسیر حل پرونده هسته‌ای نیاز دارد.
روسیه نیز از سوی دیگر درگیر حل مسئله اوکراین با ایالات متحده است؛ پرونده‌ای که از بعضی جنبه‌ها به ایران نیز مربوط می‌شود و از طرف اروپایی، با موضوع پرونده هسته‌ای گره خورده است. بنابراین، هماهنگی و رایزنی میان ایران و روسیه در این شرایط طبیعی به نظر می‌رسد.
بن‌سلمان دوم در تهران
خالد بن‌سلمان، برادر کوچک ولیعهد و وزیر دفاع عربستان روز پنجشنبه به تهران آمد و مورد استقبال رئیس ستاد کل نیروهای مسلح قرار گرفت. او علاوه بر دیدار با سرلشکر باقری که میزبان او بود، با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور نیز دیدار کرد و در جریان اتفاقی بی‌سابقه به ملاقات مقام رهبری نیز برده شد. از لحاظ پروتکلی، تنها مقامات بلندپایه در سطح رؤسای کشورها و دولت‌ها با آیت‌الله خامنهای دیدار می‌کنند.
در جریان انتشار تصاویر و اخبار این دیدار مشخص شد که بن‌سلمان کوچک، نامه پادشاه عربستان را به تهران آورده است؛ اتفاقی که پیش از این در اخبار اعلام نشده بود. در گزارش ایسنا از این سفر آمده بود که خالد بن‌سلمان علاوه بر دیدار با رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، با مقامات ارشد سیاسی و امنیتی کشور نیز دیدار خواهد کرد. به غیر از رئیس‌جمهور، مشخص نیست که چه ملاقات‌های دیگری صورت گرفته است.
سفر ناگهانی این مقام بلندپایه سیاسی در این برهه زمانی، توجه‌ها را به خود جلب کرد. اولین گمانه‌زنی این بود که عربستان در شرایط فعلی قصد دارد به برقراری توافق میان ایران و آمریکا کمک کند. گمانه‌زنی‌های بعدی حاکی از آن بود که چون عربستان از کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و محل استقرار پایگاه‌های آمریکایی در منطقه است، این مقام بلندپایه نظامی برای رایزنی جهت جلوگیری از بروز بحران به تهران آمده است.
یک تحلیل دیگر می‌گفت با توجه به قدرت گرفتن قطر و ترکیه پس از سقوط بشار اسد، دو کشور در حال رایزنی برای کنترل شرایط در منطقه هستند. تحلیل‌های دیگر نیز ناظر بر وقایع یمن است که پیش از این محل برخورد دو کشور بود و در حال حاضر زیر بمباران آمریکا قرار دارد و جدیداً تهدیدهایی از سوی انصارالله نسبت به یمن مطرح شد.
هر کدام از این گمانه‌ها که صحیح باشد، به مسئله مذاکرات امروز ایران و آمریکا در رُم ارتباط دارد. چراکه در حال حاضر گفته می‌شود کشورهای منطقه به‌خصوص عربستان برخلاف دوران برجام از توافق میان ایران و آمریکا حمایت می‌کنند و همچنین نگران امنیت منطقه هستند. حتی چندی پیش یکی از نمایندگان مجلس به صورت غیرمستقیم امارات و عربستان را به اقدام نظامی تهدید کرد.
ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس روز ۲۲ فروردین در توئیتر نوشت: «آمریکا همان آمریکا و ترامپ همان ترامپ است اگر به دنبال مذاکره (و نه زورگویی و تحکم) باشند؛ پای میز مذاکره می‌ایستیم اما اگر شیطنت کنند و زیر میز بزنند هزینه‌اش بسیار دردناک خواهد بود: الف) شاید پایگاه آمریکایی، ب) شاید برج شیشه‌ای حمایت‌کننده، ج) شاید تاسیسات نفتی خدمات‌دهنده، د) شاید همه موارد.»
اگر اراده‌ای در ریاض وجود داشته باشد، عربستان می‌تواند در این میان نقش مثبتی ایفا کند. چراکه این کشور از چند سال قبل توازن میان شرق و غرب را در دستور کار سیاست خارجی خود قرار داد و در حال حاضر روابط مثبتی با مسکو و واشنگتن دارد. در حال حاضر مذاکرات آمریکا و روسیه برای پایان دادن به بحران اوکراین، با مدیریت عربستان و در ریاض انجام می‌شود.
وین،– تهران - رم
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بازوی فنی سازمان ملل متحد در این حوزه تخصصی و یکی از اضلاع پرونده هسته‌ای ایران است. تروئیکای اروپایی در حال حاضر در تلاش هستند با استفاده از ابزار آژانس، زمینه فعال‌سازی مکانیسم ماشه را فراهم کنند. روابط ایران و آژانس نیز طی ماه‌های اخیر متلاطم‌تر از قبل شده است.
سفر گروسی از این جهت اهمیت پیدا می‌کند که از یک سو شخص مدیرکل به خاطر مواضعی که تهران آن را سیاسی می‌داند، در جبهه اروپا و آمریکا (در قبال پرونده هسته‌ای) ابزار گزارش فصلی توانایی تاثیرگذاری بر روندهای آتی را دارد و از سوی دیگر اروپایی‌ها به عنوان کشورهای تاثیرگذار و محوری در شورای حکام آژانس نارضایتی خود را از کنار گذاشته شدن از مذاکرات ایران و آمریکا توسط طرف آمریکایی ابراز کرده‌اند.
در چنین شرایطی، ایران و آمریکا در محل سفارت عمان در رُم با یکدیگر گفت‌وگوی غیرمستقیم خواهند داشت. طی یک هفته گذشته طرف آمریکایی اظهارات جدیدی مطرح کرد که در حکم عبور از خط قرمزهای ایران بودند. از جمله اینکه ایران باید برنامه غنی‌سازی خود را تعطیل و نابود کند.
استیو ویتکاف در این هفته دو موضع متناقض داشت که مورد توجه قرار گرفت و ایران آن را غیرسازنده دانست. آن‌ها همچنین پای موشک‌های ایران را به صورت جزئی و با احتیاط به میان کشیدند که با واکنش چندباره ایران مواجه شد. چراکه مسائل غیرهسته‌ای در دستور کار وزارت امور خارجه نیست. امروز مشخص خواهد شد که مذاکرات ایران و آمریکا در مرحله دوم چه شرایطی خواهد داشت و همچنان مثبت و سازنده ارزیابی می‌شود یا شرایط تغییر خواهد کرد.
