چرا ایران بعد برجام موفق نشد؟/ بازخوانی اشتباهات برجام

بدعهدی طرف آمریکایی از روز‌های بعد از امضای توافق برجام آغاز شد. خروج رئیس‌جمهور آمریکا با یک امضا از این توافق، برجام را به توافقی بلاموضوع تبدیل کرد. بی‌توجهی و بی‌دقتی‌هایی که در جریان تدوین متن برجام اتفاق افتاد، برجسته کردن حاشیه به جای متن اصلی توافق توسط برخی اعضای تیم مذاکره‌کننده، ذوق‌زدگی و عجله‌های بی‌مورد، بخشی از خطا‌هایی بود که نمی‌توان آنها را در به بن‌بست خوردن توافق برجام بی‌تأثیر دانست.

اگرچه اصلی‌ترین عامل، شکست برجام، بدعهدی و عدم پایبندی طرف آمریکایی بود. اما قابل انکار نیست که مذاکره‌کنندگان اروپایی و آمریکایی، با ایستادن روی برخی از این اشتباهات و راه‌دررو‌های برجام، توافق را دور زدند. مرور برخی از خطا‌ها در روز‌هایی که مذاکرات ایران و آمریکا در حال وارد شدن به چهارچوب بررسی فنی توافق است، خالی از لطف نیست.

 اشتباه‌های متنی یک توافق
قطعنامه ۲۲۳۱ اگرچه سازوکاری مشخص برای کنترل فعالیت هسته‌ای در قالب یک برنامه صلح‌آمیز است، اما روح حاکم براین توافق، بیشتر متمرکز بر ایجاد بازدارندگی در مقابل عدول طرف ایرانی از توافق بوده است. سازوکار مکانیسم ماشه از جمله اقداماتی بود که برای جلوگیری از بدعهدی ایران در برجام صورت گرفته است، در حالی که در نقطه مقابل، ممنوعیتی برای بدعهدی احتمالی طرفین آمریکایی و اروپایی در نظر نگرفته و درنتیجه هم آمریکا در فقدان این تضمین از این توافق خارج شد بدون آنکه تبعات حقوقی و سیاسی برای او به همراه داشته باشد.

اگرچه بخشی از این خطا ناشی از بدعهدی طرف آمریکایی بود، اما هوشمندی تیم مذاکره‌کننده ایرانی و حساسیت به متن توافق می‌توانست از بروز این خطا‌ها جلوگیری کند. در ادامه به برخی از خطا‌های متن توافق برجام اشاره شده است.