اروپا به خاطر ایران در دو‌راهی؛ بالا بردن پرچم دیپلماسی عباس عراقچی با گامی تازه و نگاهی متفاوت
روزنو : در میانه غبار تردیدها و طنین ائتلاف‌های خاموش علیه گفت‌وگو، عباس عراقچی با گامی تازه و نگاهی متفاوت، پرچم دیپلماسی را بالا برده است؛ نه از سر ضعف که با اتکا به ابتکار.
در میانه غبار تردیدها و طنین ائتلاف‌های خاموش علیه گفت‌وگو، عباس عراقچی با گامی تازه و نگاهی متفاوت، پرچم دیپلماسی را بالا برده است؛ نه از سر ضعف که با اتکا به ابتکار. او نه به انتظار دعوت که با پیشنهاد سفر به سه پایتخت غربی، راهی برای عبور از انسداد ساخته؛ راهی که اگرچه هموار نیست، اما نخستین نشانه از اراده‌ای است برای پایان‌دادن به بازی فرساینده بی‌اعتمادی.
این‌‌بار برخلاف گذشته، ایران منتظر «چراغ سبز» غرب نمانده؛ خود مسیر را گشوده و طرف مقابل را در برابر انتخابی تازه قرار داده است: شنیدن صدای دیپلماسی یا تکرار سناریوی سوخته فشار. عراقچی می‌داند که زمان، سرمایه‌ای است که نباید به پای تردید دیگران بسوزد. پیشنهاد سفر به پاریس، برلین و لندن نه یک تعارف دیپلماتیک، که آزمونی است برای سنجش اراده اروپا؛ آزمونی که نتیجه‌اش می‌تواند تکلیف فصل تازه‌ای از تعامل یا تقابل را روشن کند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، این روزها در تلاش است مسیر تازه‌ای برای کاهش تنش میان ایران و غرب ترسیم کند. پس از سفر به روسیه و چین و گفت‌وگو با مقام‌های ارشد این کشورها، اکنون عراقچی پیشنهاد داده با سفر به سه کشور اروپایی رایزنی‌هایی را در چارچوب «تعامل به‌جای تقابل» پیش ببرد و وزارت امور خارجه فرانسه از این پیشنهاد استقبال کرده است.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در حالی به پکن و مسکو سفر کرده و خود را آماده گفت‌وگو با اروپا نشان داده که سه کشور تروئیکای اروپایی به‌جز فرانسه، هنوز تصمیم روشنی درباره پیشنهاد او برای آغاز گفت‌وگوهای تازه اتخاذ نکرده‌اند. این تحرکات، در آستانه دور سوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا که قرار است امروز در مسقط برگزار شود، ابعاد جدیدی از تلاش‌های دیپلماتیک تهران را آشکار می‌کند.
عراقچی در جریان سفر به پکن با وانگ یی، وزیر خارجه چین، دیدار کرد و یک هفته قبل‌تر نیز در مسکو با ولادیمیر پوتین و سرگئی لاوروف گفت‌وگو داشت تا متحدان سنتی ایران را در جریان روند گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا قرار دهد. به موازات این رایزنی‌ها، عراقچی با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز در تماس تلفنی بوده و آنها را از مسیر مذاکرات مطلع کرده است. این تماس‌ها با هدف هماهنگی منطقه‌ای و پیشگیری از سوءبرداشت‌ها در فضای مذاکرات انجام شده‌اند. این ابتکار عراقچی نه‌تنها بر شفاف‌سازی مواضع ایران در مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا متمرکز بود، بلکه بر تقویت روابط دوجانبه و هماهنگی بیشتر در مسائل منطقه‌ای تأکید داشت. با اینکه عمان همچنان میزبان مذاکرات است، اما عراقچی پس از مذاکرات با بدر بن‌حمد البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، در تماس تلفنی ۲۳ فروردین، از نقش میانجی‌گری عمان قدردانی و بر ادامه مذاکرات غیرمستقیم تأکید کرد. وزیر خارجه عمان نیز فضای مذاکرات را «دوستانه» خواند و اعلام کرد عمان به تسهیل گفت‌وگوها ادامه خواهد داد.
در ادامه با جدی‌شدن مذاکرات، در تماس با فیصل بن‌فرحان، وزیر خارجه عربستان، عراقچی نتایج مذاکرات عمان را تشریح کرد و اطمینان داد که ایران به دنبال توافقی است که ثبات منطقه را تقویت کند. بن‌فرحان از مذاکرات استقبال کرد اما خواستار «شفافیت در برنامه هسته‌ای ایران» شد؛ نقطه‌ای که به‌وضوح نشان‌دهنده توجه عربستان به این موضوع حساس است.
همچنین عراقچی با محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، گفت‌وگو و بر تعهد ایران به مذاکرات مؤثر تأکید کرد. آل‌ثانی نیز اعلام کرد قطر آماده است از این گفت‌وگوها حمایت کند.
در تماس با هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، عراقچی توضیح داد ایران به دنبال توافقی متوازن است و از ترکیه خواست از دیپلماسی حمایت کند. فیدان نیز از کاهش تنش‌ها استقبال کرد. در همین راستا با توجه به این واقعیت که میانجی‌گری امارات خواست آمریکا بود اما ایران تمایل داشت با عمان این مذاکرات غیرمستقیم انجام شود و این امر ممکن بود سبب ناراحتی اماراتی‌ها شود، عراقچی در گفت‌وگو با عبدالله بن‌زاید، وزیر خارجه امارات، بر تقویت روابط اقتصادی و هماهنگی در مذاکرات تأکید کرد. بن‌زاید نیز بر رعایت تعهدات بین‌المللی تأکید کرد؛ نشانه‌ای از تلاش امارات برای حفظ تعادل در روابط با ایران و غرب. وزیر امور خارجه کشورمان با فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق هم تماس گرفت و بر اهمیت هماهنگی در مسائل منطقه‌ای و حمایت عراق از مذاکرات تأکید کرد؛ تأکیدی که روابط نزدیک دو کشور را در عرصه دیپلماسی تقویت می‌کند.
در همین راستا، وزیر خارجه مصر و وزیر امور خارجه کویت نیز در گفت‌وگوی تلفنی با سیدعباس عراقچی و با اشاره به بیانیه‌های رسمی کشورشان، از گفت‌وگوهای مسقط استقبال و ابراز امیدواری کردند که این گفت‌وگوها به نتیجه مطلوب برسد.
بنابراین برخلاف فضای سرد دوران برجام، امروز کشورهای عربی به شکلی آشکار یا تلویحی از مسیر گفت‌وگو میان ایران و غرب حمایت کرده‌اند.
در همین حال، عراقچی از آمادگی خود برای سفر به سه کشور اروپایی سخن گفته و تأکید کرده که پس از رایزنی‌های مسکو و پکن، آماده است اولین گام را با سفر به پاریس، برلین و لندن بردارد، فرانسه از میان سه کشور اروپایی، نخستین کشوری بود که واکنش نشان داد. سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه اعلام کرد: «پاریس با کمال میل به گفت‌وگو با ایران ادامه خواهد داد و از راه‌حل دیپلماتیک در پرونده هسته‌ای ایران حمایت می‌کند». با این حال، کریستف لموئن، سخنگوی دستگاه دیپلماسی فرانسه، تصریح کرد: «منتظریم ببینیم این اعلام با اقدامات عملی همراه خواهد شد یا نه».
آلمان و بریتانیا هنوز واکنشی به پیشنهاد عراقچی نشان نداده‌اند، هرچند در هفته‌های گذشته چند دور نشست کارشناسی و سیاسی میان طرفین در اروپا برگزار شده است.
عراقچی هفتم فروردین‌ماه سال جاری و هم‌زمان با برگزاری نشست کارشناسی ایران و سه کشور اروپایی در ژنو، در تماس تلفنی دیوید لمی، همتای انگلیسی‌اش، از برخی تحرکات و مواضع غیرسازنده کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا از جمله اعمال و ادامه تحریم‌های مختلف علیه ایران به بهانه‌های واهی، ابراز ناامیدی کرد و خواهان تجدیدنظر سه کشور اروپایی در رویکرد‌های خود درباره ایران و غرب آسیا شده بود.
در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل نیز عراقچی با وزرای خارجه سه کشور اروپایی دیدار کرده و پیشنهاد گفت‌وگوی مستقیم و چندجانبه را ارائه داده بود. او حالا می‌گوید: «متأسفانه آنها راه سخت را انتخاب کردند». عراقچی در مواضع تازه‌اش با بیان اینکه توپ اکنون در زمین اروپایی‌هاست، تأکید کرده: «آنها فرصت دارند خود را از نفوذ گروه‌های ذی‌نفع خاص رها کنند و مسیری متفاوت را شکل دهند».
در همین راستا، او همچنین به تلاش‌های اخیر اسرائیل برای انحراف دیپلماسی اشاره کرده و نوشته است: «تلاش‌های رژیم اسرائیل و برخی گروه‌های ذی‌نفع خاص برای منحرف‌کردن دیپلماسی -با استفاده از انواع تاکتیک‌ها- برای همگان کاملا واضح است».
اکنون و در آستانه سومین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، دیپلماسی ایران در حال بازی هم‌زمان روی چند صفحه شطرنج است: چین و روسیه بهعنوان هم‌پیمانان استراتژیک، کشورهای عربی بهعنوان همسایگان حساس و اروپا بهعنوان مخاطب دیرپای سیاست خارجی ایران.
تلاش عراقچی اگرچه هنوز به نتیجه مشخصی درباره اروپا نرسیده، اما بازتاب‌دهنده راهبردی است که در آن «تعامل به‌جای تقابل» بهعنوان محور گفت‌وگو مطرح شده. اکنون باید دید آیا اروپا مسیر متفاوتی در پیش خواهد گرفت یا همچنان در سایه بی‌اعتمادی باقی خواهد ماند.
