افزایش تعرفه‌های ترامپ بر واردات، به‌ویژه از کشورهای شرقی و غربی، نه‌تنها سیاستی در جهت تقویت تولید داخلی ایالات متحده بوده، بلکه به‌نوعی چراغ سبزی برای دیگر کشورها نیز محسوب شده تا آن‌ها نیز به سمت حمایت از تولیدات داخلی خود حرکت کنند. این تغییر رویکرد در تعرفه‌های آمریکا و دیگر قدرت‌های اقتصادی جهان، تأثیرات قابل‌توجهی بر جریان واردات آمریکا گذاشته و از ورود بسیاری از کالاها، به‌ویژه در حوزه‌های صنعتی و فلزات، جلوگیری کرده است. در این میان، کشورهایی با ظرفیت تولید مستقل، مانند ایران، می‌توانند با درایت و برنامه‌ریزی، از این شرایط به نفع خود بهره‌برداری کنند. این رکن بر قیمت آهن، بازار طلا و... هم اثر خواهد گذاشت.

در شرایطی که سیاست‌های بین‌المللی تحت‌تأثیر تصمیمات سیاسی قدرت‌های بزرگ قرار دارد، کشورهایی که به استقلال اقتصادی تکیه کرده‌اند، می‌توانند بازارهای جدیدی برای محصولات خود بیابند. به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند آهن، تولیدات و دیگر محصولات وابسته به بازار فلزات، فرصت مناسبی برای صادرات ایجاد شده است.

تعرفه‌های ترامپ و آغاز چرخش جهانی

با روی کار آمدن دونالد ترامپ و اتخاذ سیاست‌های اقتصادی محافظه‌کارانه، جهان شاهد نقطه عطفی در ساختار تجارت بین‌الملل بود. جنگ تجاری با چین، اعمال تعرفه‌های سنگین بر واردات فولاد، آلومینیوم، و کالاهای تکنولوژیک، و تمرکز بر «آمریکا اول» از جمله مهم‌ترین تصمیماتی بود که موجی از شوک را به اقتصاد جهانی وارد کرد. این سیاست‌ها نه‌تنها جهت‌گیری جدیدی در اقتصاد ایالات متحده ایجاد کرد، بلکه به الگویی برای بسیاری از دیگر کشورها تبدیل شد.

اهداف کلیدی این سیاست‌ها شامل:

• حمایت از تولیدکنندگان داخلی آمریکا
• کاهش کسری تجاری مزمن
• اعمال فشار اقتصادی بر رقبای تجاری استراتژیک مانند چین و اتحادیه اروپا

اما پیامدهای این تغییر فراتر از مرزهای آمریکا بود. بسیاری از کشورها، در واکنش به این سیاست‌ها، به سمت اقتصادهای حمایت گرا چرخیدند و تلاش برای تقویت صنایع بومی را در اولویت قرار دادند. این روند، در نهایت، به تضعیف تدریجی گلوبالیزیشن و فاصله‌گرفتن از زنجیره‌های پیچیده تأمین جهانی منجر شد.

افزایش محدودیت‌های جهانی پس از کرونا و جنگ اوکراین

در سال‌های اخیر، بحران کرونا و به دنبال آن جنگ اوکراین، موجب تشدید محدودیت‌های جهانی در زنجیره تأمین، حمل‌ونقل بین‌المللی و تجارت آزاد شده‌اند. این رویدادها به شکلی بی‌سابقه، ساختار اقتصادی جهان را دگرگون کرده‌اند و تصمیمات سیاسی در بسیاری از کشورها به سمت حمایت از تولید داخلی و تقویت استقلال اقتصادی سوق یافته است.

در چنین شرایطی، بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده، با افزایش تعرفه‌های آمریکا بر واردات برخی کالاها، به‌ویژه در صنایع حیاتی مانند آهن و بازار فلزات، سعی در کاهش وابستگی به بازیگران خارجی دارند.برای کشورهایی مانند ایران، این وضعیت فرصتی فراهم کرده تا با بهره‌گیری از ظرفیت تولید داخلی و تمرکز بر صادرات هدفمند در صنایع فلزی، به‌ویژه آهن و مشتقات آن، نقشی فعال‌تر در بازارهای بین‌المللی ایفا کنند؛ به‌ویژه در شرایطی که گسترش محدودیت‌های بین‌المللی باعث کاهش حضور رقبا در برخی مناطق شده است. این چرخش، ضمن تأکید بر استقلال اقتصادی، مسیر تازه‌ای برای ورود به بازارهای جهانی ترسیم می‌کند.

ظهور مجدد صنایع ملی و خودکفایی صنعتی

با بروز بحران‌های جهانی در سال‌های اخیر، به‌ویژه همه‌گیری کرونا و جنگ اوکراین، وابستگی کشورها به زنجیره‌های تأمین بین‌المللی آشکارتر از همیشه شد. کشورهایی که پیش‌تر در زمینه توسعه زنجیره‌های تأمین داخلی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تولیدی، و حمایت از صنایع پایه عملکرد بهتری داشتند، تاب‌آوری اقتصادی بیشتری از خود نشان دادند. این موضوع باعث شد نگاه سیاست‌گذاران در سطح بین‌المللی به سمت احیای صنایع ملی، خودکفایی صنعتی، و بومی‌سازی فناوری تغییر کند. به‌ویژه، توجه به استقلال اقتصادی نه‌تنها به‌عنوان یک گزینه، بلکه به‌مثابه ضرورتی استراتژیک در دستور کار دولت‌ها قرار گرفت.

فولاد و فلزات:

باتوجه‌به جایگاه استراتژیک صنایع فلزی در توسعه زیرساخت‌های صنعتی، بسیاری از کشورها به دنبال تقویت تولید داخلی فولاد، آلومینیوم و سایر فلزات اساسی برآمدند. ازآنجاکه این بخش‌ها تأثیر مستقیمی بر دیگر صنایع دارند، سرمایه‌گذاری در بازار فلزات به‌عنوان یکی از پایه‌های دستیابی به استقلال صنعتی مورد توجه قرار گرفته است.

دارو و تجهیزات پزشکی:

همه‌گیری کرونا به‌شدت وابستگی جهانی به زنجیره‌های دارویی خارجی را برجسته کرد. کشورها دریافتند که نبود ظرفیت داخلی در حوزه دارو می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت عمومی باشد. ازاین‌رو، توسعه خطوط تولید دارو و تجهیزات پزشکی در داخل، به‌ویژه باتکیه‌بر فناوری، به یکی از اولویت‌های سیاسی تبدیل شد.

خودرو و انرژی:

نوسانات جهانی در قیمت و عرضه انرژی، همراه با اختلال در تأمین قطعات خودرویی، کشورها را به بازاندیشی در سیاست‌های صنعتی سوق داد. توسعه خودروهای برقی، تولید باتری و قطعات کلیدی، و همچنین تقویت زیرساخت‌های بومی انرژی، در رأس برنامه‌های توسعه صنعتی قرار گرفتند.

صنایع دیجیتال و الکترونیک:

افزایش نیاز به خدمات دیجیتال، تجهیزات رایانه‌ای، و زیرساخت‌های ارتباطی، نقش حیاتی فناوری در اقتصاد را برجسته‌تر کرد. در نتیجه، تمرکز بر توسعه شرکت‌های بومی در حوزه فناوری‌های نوین، تولید چیپست‌ها، و امنیت داده‌ها به یک ضرورت بدل شده است.

فرصت طلایی برای کشورهایی با منابع و توان تولیدی بالا (مثل ایران)

تحولات ژئوپلیتیکی اخیر، از جمله جنگ‌های تجاری، بحران‌های منطقه‌ای، و اختلال در زنجیره‌های جهانی تأمین، منجر به بازتعریف جایگاه کشورها در ساختار اقتصاد بین‌الملل شده است. در چنین شرایطی، کشورهایی که از منابع طبیعی گسترده و توان تولیدی داخلی بالا برخوردارند، در موقعیت ممتازی قرار گرفته‌اند تا به‌عنوان بازیگران کلیدی در زنجیره تأمین جهانی ظاهر شوند.

ایران، با در اختیار داشتن ذخایر عظیم انرژی، معادن استراتژیک، و زیرساخت‌های قابل‌اتکا در بخش تولید، یکی از نمونه‌های بارز این کشورهاست که می‌تواند از این فضای نوین بهره‌برداری راهبردی داشته باشد.

فولاد، پتروشیمی، سیمان و مواد معدنی

ایران با برخورداری از منابع غنی سنگ‌آهن، گاز طبیعی و ذخایر معدنی متنوع، از ظرفیت بالایی برای تولید فولاد، محصولات پتروشیمی، سیمان و سایر مواد پایه برخوردار است. این صنایع به‌عنوان پیشران‌های توسعه صنعتی، می‌توانند جایگزین مناسبی برای زنجیره‌های تأمین مختل شده در سایر نقاط جهان باشند.

تجهیزات نیمه‌سنگین

با وجود محدودیت‌های خارجی، ایران توانسته است در تولید تجهیزات صنعتی و نیمه‌سنگین، از جمله ماشین‌آلات معدنی، توربین‌ها، و اجزای کلیدی خطوط تولید، به خودکفایی نسبی دست یابد. این توانمندی در فضای کنونی که بسیاری از کشورها به دنبال منابع تأمین جدید هستند، یک مزیت رقابتی به شمار می‌رود.

صنایع غذایی و دارویی

در شرایطی که امنیت غذایی و سلامت عمومی به اولویت اصلی دولت‌ها تبدیل شده است، توسعه پایدار صنایع غذایی و دارویی اهمیت مضاعفی یافته است. ایران با ظرفیت تولید بالا، اقلیم متنوع، و دانش فنی قابل‌توجه، این امکان را دارد که نه‌تنها نیاز داخلی را تأمین کند، بلکه به یک صادرکننده منطقه‌ای و بین‌المللی در این حوزه‌ها تبدیل شود.

جمع‌بندی

در نگاه نخست، شاید تصمیمات تجاری ایالات متحده، به‌ویژه تعرفه‌های جدید ترامپ، ارتباط مستقیمی با وضعیت اقتصادی کشورهایی چون ایران نداشته باشد؛ اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که این تحولات، به‌صورت غیرمستقیم فرصت‌هایی مهم برای صنایع مستقل ایران فراهم کرده‌اند؛ به عنوان مثال وقتی در زمینه فلزات تولید کنندگان داخلی فعالیت میکنند، سازندگان برای خرید میلگرد به مشکل و افزایش قیمت بر نخواهند خورد و قیمت ملک از این سمت دچار تغییر نخواهد شد.

اعمال تعرفه‌های آمریکا بر واردات کالاهای استراتژیک مانند فلزات، ماشین‌آلات، و تجهیزات صنعتی، سبب شده تا بسیاری از تأمین‌کنندگان سنتی این کشور از چرخه تجارت حذف یا محدود شوند. این خلأ در بازارهای جهانی، فضا را برای کشورهایی که به سمت خودکفایی صنعتی و تقویت زنجیره‌های تأمین داخلی حرکت کرده‌اند، بازکرده است.