ایران - امریکا ؛ آیا دو طرف به توافق نزدیک‌تر شده‌اند ؟
روزنو :آیا دو طرف به توافق نزدیک‌تر شده‌اند یا از هم دورتر؟
۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ - رم خود را برای پذیرایی از دیپلمات‌ها آماده می‌کرد که خبر آمد: گفت‌وگوهای چهارم ایران و آمریکا لغو شد. نقطه اوج تحرکات دیپلماتیک میان تهران و واشنگتن، به ناگاه با اعلام رسمی سه طرف-ایران، آمریکا و عمان- متوقف شد. در شرایطی که امیدواری به پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای قوت گرفته بود، خبر تعویق جلسه برنامه‌ریزی‌شده در رم، تحلیلی تازه از روند متغیر تعاملات هسته‌ای ارائه داد. عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، شامگاه پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:
«به همراه طرف‌های عمانی و آمریکایی، تصمیم گرفتیم دور چهارم مذاکرات را به دلایل فنی و لجستیکی به تعویق بیندازیم. اما از طرف ایران، هیچ تغییری در اراده ما برای دستیابی به راه‌حلی مذاکره‌شده وجود ندارد.»او در ادامه تأکید کرد: «ما بیش از هر زمان دیگری مصمم هستیم تا به توافقی عادلانه و متوازن برسیم: تضمین پایان تحریم‌ها و ایجاد اطمینان از صلح‌آمیز ماندن برنامه هسته‌ای ایران، در عین احترام کامل به حقوق ملت ایران.» در طرف مقابل، «بدر البوسعیدی»، وزیر خارجه عمان نیز با زبانی دیپلماتیک، فقط به ذکر دلایل «تدارکاتی» بسنده کرد و تاریخ جدید را مشروط به «توافق متقابل» دانست.
تهدید، به جای توافق
اما تعویق گفت‌وگوها همزمان شد با پیام‌هایی که بیشتر از جنس هشدار بودند تا تعامل. سحرگاه پنجشنبه، پیت هگزث، وزیر دفاع ایالات متحده، در پستی صریح خطاب به تهران نوشت:«ما حمایت مرگبار شما از حوثی‌ها را می‌بینیم. ما دقیقا می‌دانیم شما چه می‌کنید... شما خیلی خوب می‌دانید ارتش آمریکا چه توانایی‌هایی دارد و هشدار داده شده‌اید. شما در زمان و مکان انتخابی ما، بهایش را خواهید پرداخت.»
این تهدید آشکار، در شرایطی منتشر شد که عملیات هوایی «Rough Rider» آمریکا علیه حوثی‌ها در یمن ادامه دارد؛ گروهی که به‌صورت رسمی تحت حمایت ایران قرار دارد و اخیراً چند حمله دریایی به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ را نیز رقم زده‌اند.
واکنش اروپا؛ هشدار فرانسه
از سوی دیگر، ژان‌نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، در همان روز به خبرگزاری فرانسه گفت: «مذاکرات فنی که قرار بود پیش از نشست سطح بالا میان ایران و آمریکا برگزار شود، به دلیل تعویق این مذاکرات، فعلا موضوعیت خود را از دست داده است.»او صراحتا افزود: اگر توافقی برای «کاهش چشمگیر، قابل‌راستی‌آزمایی و قابل‌اعتماد» برنامه هسته‌ای ایران حاصل نشود، اروپا آماده بازگرداندن تحریم‌هایی است که پس از برجام لغو شده بودند.
راز رم و واتیکان؛ زمان‌بندی معنادار
درحالی‌که رم برای میزبانی از دور جدید گفت‌وگوها آماده می‌شد، واتیکان نیز در همین هفته خود را برای برگزاری نشست انتخاب پاپ جدید آماده می‌کرد؛ پس از درگذشت پاپ فرانسیس. تلاقی این دو رویداد در یک شهر، معنایی نمادین داشت: مذاکره در سایه تصمیم‌گیری برای آینده. اما با لغو دور چهارم مذاکرات، فضای شهر رم نه با هیاهوی دیپلمات‌ها که با سکوت ناشی از تعویق پر شده است.
سایه انفجار، متن مذاکرات
نکته مهم این است که دور قبلی مذاکرات، در هفته گذشته همزمان با انفجاری خونین در یکی از بنادر ایران برگزار شد؛ انفجاری که بنا بر گزارش‌ها، دست‌کم ۷۰ کشته و بیش از ۱۰۰۰ زخمی بر جای گذاشت. این رویداد سهمگین، بی‌تردید بر فضای داخلی و حتی تصمیمات دیپلماتیک ایران تأثیر گذاشته است.
غنی‌سازی؛ خط قرمز باقی‌مانده
مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده و مشاور تازه‌کار امنیت ملی، پنجشنبه شب در برنامه «هَنیتی» شبکه فاکس‌نیوز گفت:«ایران فقط باید بگوید که دیگر غنی‌سازی انجام نمی‌دهد. اگر هدف انرژی هسته‌ای است، می‌تواند اورانیوم غنی‌شده وارد کند.»روبیو گفت این مذاکرات بهترین فرصت ایران برای دستیابی به توافق است، نه یک روند بی‌پایان. اما نکته اینجاست که یکی از بندهای کلیدی برجام، یعنی محدودیت‌های غنی‌سازی، براساس مفاد توافق اولیه، در تاریخ ۱۰ اکتبر ۲۰۲۵ به‌طور رسمی به پایان می‌رسد. این زمان‌بندی، یعنی کمتر از ۱۸ ماه دیگر، به‌خودی‌خود برای غرب و به‌ویژه اروپا یک زنگ خطر است.
نگاه آخر؛ دیپلماسی یا درگیری؟
اکنون، در اوایل سال ۱۴۰۴، دیپلماسی هسته‌ای ایران به لحظه‌ای رسیده که هر روز ممکن است تعیین‌کننده باشد. بازیگران کلیدی-ایران، آمریکا، چین، اتحادیه اروپا-در مسیرهایی واگرا حرکت می‌کنند. تهران بر حق غنی‌سازی و رفع تحریم‌ها پافشاری می‌کند؛ واشنگتن از توقف کامل غنی‌سازی سخن می‌گوید. اروپا بیم آن دارد که توافقی حاصل نشود و به دوران پیش از برجام بازگردد.
