خورشید به کدام ادارات روی خوش نشان می دهد!؟

در میانه چالش‌های ناترازی شدید در تولید و مصرف برق کشور، دولت چهاردهم با ریاست مسعود پزشکیان از ابتدای فعالیت خود یکی از مسیر‌های عبور از بحران را در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر دید. انرژی‌هایی که برخلاف نیروگاه‌های فسیلی، نیاز به سوخت ندارند و می‌توانند با هزینه کمتر و زمان کوتاه‌تری راه‌اندازی شوند.

رئیس‌جمهور طی جلسات متعدد با مسئولان، بار‌ها بر ضرورت تسریع در توسعه نیروگاه‌های خورشیدی تأکید کرد و حتی در مواردی شخصاً اعلام کرد که آماده است موانع پیش‌روی سرمایه‌گذاران این حوزه را از طریق مراجعه مستقیم به او، رفع کند.

این رویکرد دولت منجر به تحرکاتی در نظام بانکی نیز شد تا تامین مالی طرح‌های خورشیدی تسهیل شود. اما نقطه عطف ماجرا در واپسین روز‌های سال ۱۴۰۲ رقم خورد. زمانی که مسعود پزشکیان دستور داد تمام دستگاه‌های اجرایی کشور ظرف مدت دو ماه، نسبت به تامین ۲۰ درصد برق مصرفی خود از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر اقدام کنند. حالا با گذشت این مهلت قانونی این پرسش جدی مطرح است که اجرای این طرح ملی به کجا رسیده است؟

تابستانی با پنل‌های خورشیدی؟

امیر دودابی‌نژاد، معاون سرمایه‌گذاری و تنظیم مقررات سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق (ساتبا)، در گفت‌و‌گو با ایرنا از تلاش گسترده برای تجهیز ادارات به پنل‌های خورشیدی تا تابستان امسال خبر داده است. به گفته وی، ادارات دولتی بر اساس مقررات مکلف‌اند دست‌کم ۲۰درصد برق مصرفی‌شان را از انرژی‌های پاک تامین کنند. ساتبا با شناسایی پیمانکاران واجد صلاحیت در سراسر کشور، زمینه عقد قرارداد میان آنها و دستگاه‌های اجرایی را فراهم کرده است.

علاوه بر آن، تلاش‌هایی نیز برای تامین تجهیزات با کیفیت و قیمت مناسب صورت گرفته تا پروژه‌ها با کمترین چالش ممکن به سرانجام برسند. در این میان، تولید داخلی تجهیزات کلیدی مانند اینورتر نیز در دستور کار قرار گرفته است. دودابی‌نژاد می‌گوید صنعت ساخت اینورتر در کشور ظرفیت بالایی دارد. اما به دلیل محدود بودن پروژه‌های خورشیدی در سال‌های گذشته از این توان استفاده چندانی نشده بود. اکنون با توافقاتی که میان تولیدکنندگان داخلی و مجریان پروژه‌ها صورت گرفته، قرار است این ظرفیت به کار گرفته شود.

از سقف ورزشگاه تا پشت‌بام سازمان برنامه

نمونه‌هایی از اجرای موفق این طرح نیز دیده می‌شود. محمد دوست‌محمدی، مجری طرح ملی ساخت ۶۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی در ساتبا، از افتتاح قریب‌الوقوع یک نیروگاه خورشیدی به ظرفیت ۸۰۰ کیلووات در دانشگاه تربیت مدرس خبر داده است. به گفته او، ۳۰۰ کیلووات از این ظرفیت روی سقف ورزشگاه سرپوشیده دانشگاه نصب شده است.

همچنین نیروگاه بامی سازمان برنامه و بودجه با ظرفیت ۲۵۰ کیلووات وارد مدار شده که با ۳۲۴ پنل خورشیدی، روزانه یک مگاوات ساعت برق تولید می‌کند. در محل مصلای تهران نیز قرار است نیروگاهی با ظرفیت ۱.۸ مگاوات احداث شود. سازمان حفاظت محیط زیست نیز به این سامانه‌ها مجهز شده است. پژوهشگاه نیرو نیز با بهره‌گیری از ظرفیت پشت‌بام ساختمان‌های خود به‌عنوان پایلوت طرح، گام‌هایی در راستای خودتامینی برق برداشته است. این نهاد اعلام کرده در صورت تامین منابع مالی، ظرفیت خود را افزایش خواهد داد.

چالش‌های ماندگار، فرصت‌های پیش‌رو

با وجود این پیشرفت‌ها، برخی آمار‌ها نشان‌دهنده تاخیر جدی در اجرای سراسری طرح هستند. به گفته مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان لرستان، تنها ۳۰ اداره از میان همه دستگاه‌های اجرایی این استان تاکنون به نصب پنل‌های خورشیدی اقدام کرده‌اند.

این در حالی است که با مصرف سالانه حدود ۱۳ میلیارد کیلووات‌ساعت برق در بخش اداری، تحقق سهم ۲۰ درصدی نیازمند نصب حداقل ۱۷۰۰ مگاوات ظرفیت خورشیدی است. دودابی‌نژاد، اما معتقد است مزیت مهم بخش اداری این است که نصب پنل در همان محل مصرف انجام می‌شود، بنابراین اتلاف انرژی کمتر و بهره‌برداری سریع‌تر خواهد بود. او امیدوار است با حذف بوروکراسی‌های اداری و عزمی که در دولت وجود دارد، بخش مهمی از این ظرفیت در تابستان ۱۴۰۴ به شبکه برق کشور افزوده شود.

طرح ساخت نیروگاه‌های خورشیدی در ادارات، بی‌شک یکی از مهم‌ترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر‌ها برای حرکت کشور به سمت توسعه پایدار و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است. این پروژه، در صورت اجرای کامل، می‌تواند الگویی برای سایر بخش‌های اقتصادی نیز باشد. با این حال، گذشت زمان ضرب‌الاجل رئیس‌جمهور، پیشروی کند برخی استان‌ها و نیاز به نصب چندین برابر ظرفیت فعلی، زنگ خطر تعلل را به صدا درآورده است. حال باید دید آیا دولت و دستگاه‌های اجرایی می‌توانند خورشید را تا پایان تابستان به پنجره‌های اداره‌ها برسانند یا سایه سنگین کم‌کاری‌ها بر این طرح روشن باقی خواهد ماند؟