با صدور قطعنامه انتظار رسیدن به توافق صحیح است؟
روزنو :دیپلماسی هسته‌ای ایران در این روز‌ها به واسطه برگزاری نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دور ششم مذاکرات هسته‌ای در مسقط، بار دیگر به یکی از موضوعات محوری صحنه بین‌الملل تبدیل شده است.
دیپلماسی هسته‌ای ایران در این روز‌ها به واسطه برگزاری نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دور ششم مذاکرات هسته‌ای در مسقط، بار دیگر به یکی از موضوعات محوری صحنه بین‌الملل تبدیل شده است. کشور‌های غربی، به رهبری تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه، آلمان) و آمریکا، با ارائه پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای علیه ایران در شورای حکام، تلاش دارند تهران را به نقض تعهدات پادمانی متهم کنند. با این حال، تا لحظه تنظیم این گزارش، هنوز این قطعنامه صادر نشده است. در مقابل ایران با تأکید بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود و پایبندی به تعهدات پادمانی، این اقدامات را سیاسی و غیرسازنده می‌داند و هشدار داده که در صورت تصویب قطعنامه، واکنش کوبنده‌ای نشان خواهد داد.
فرصت دیپلماتیک در مذاکرات مسقط
به گزارش روز نو، در آستانه دور ششم مذاکرات تهران-واشنگتن، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، دیروز چهارشنبه در شبکه اجتماعی ایکس پیامی منتشر کرد که نشان‌دهنده عزم تهران برای دستیابی به توافقی عادلانه با طرف آمریکایی است.
او با اشاره به اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، مبنی بر جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، این موضع را هم‌راستا با دکترین هسته‌ای ایران دانست و نوشت: «رئیس‌جمهور ترامپ هنگام ورود به کاخ سفید اعلام کرد که ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد. این موضع در‌واقع با دکترین خود ما هم‌راستا است و می‌تواند به‌عنوان پایه اصلی یک توافق مورد استفاده قرار گیرد». مسئول سیاست خارجی کشورمان تأکید کرد که با ازسرگیری مذاکرات در روز یکشنبه در مسقط، «توافقی که بتواند استمرار ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تضمین کند، در دسترس است و حتی می‌توان به‌سرعت به آن دست یافت». او شرط این توافق را ادامه برنامه غنی‌سازی ایران تحت نظارت کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و رفع مؤثر تحریم‌ها دانست. این موضع نشان‌دهنده تعهد ایران به حفظ حقوق هسته‌ای خود در چارچوب معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) است.
تهران بار‌ها اعلام کرده که برنامه هسته‌ای‌اش برای اهداف صلح‌آمیز، از جمله تولید انرژی و تحقیقات پزشکی، طراحی شده و هیچ انحرافی به سمت اهداف نظامی نداشته است. تأکید عراقچی بر نظارت آژانس، پاسخی محترمانه به ادعا‌های غرب درباره عدم شفافیت است و نشان می‌دهد ایران آماده همکاری در چارچوب تعهدات بین‌المللی است، مشروط بر اینکه تحریم‌های غیرقانونی رفع شوند.
تردید‌های ترامپ و تناقض‌های سیاست آمریکا
در مقابل نگاه خوش‌بینانه عراقچی، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در گفت‌وگویی با روزنامه نیویورک‌پست، نسبت به دستیابی به توافقی که شامل توقف کامل غنی‌سازی ایران باشد، ابراز تردید کرد. او اذعان کرد: «نمی‌دانم. زمانی این‌طور فکر می‌کردم، اما روزبه‌روز اطمینان کمتری پیدا می‌کنم». ترامپ با مقصر جلوه‌دادن ایران، مدعی شد که «به نظر می‌رسد آنها در حال تعلل هستند و من فکر می‌کنم این شرم‌آور است.
اتفاقی برای آنها افتاده، اما من از رسیدن به توافق بسیار کمتر مطمئن هستم». او در پاسخ به سؤالی درباره پیامد‌های شکست مذاکرات، با تکرار ادعا‌های بی‌اساس غرب درباره برنامه هسته‌ای ایران، دوباره همان ادبیات تکراری خود را به کار گرفت و عنوان کرد که «اگر آنها توافق نکنند، سلاح هسته‌ای نخواهند داشت. اگر توافق کنند هم سلاح هسته‌ای نخواهند داشت. اما بهتر است این کار بدون جنگ انجام شود، بدون اینکه مردم بمیرند». ترامپ همچنین با اشاره به عدم تأثیر چین بر موضع ایران، اظهار کرد «من فقط فکر می‌کنم شاید آنها نمی‌خواهند معامله کنند. چه می‌توانم بگویم؟ و شاید هم می‌خواهند.
هیچ چیز قطعی نیست». این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ، پیش‌تر ایده ادامه غنی‌سازی محدود ایران برای اهداف غیرنظامی را مطرح کرده بود، پیشنهادی مشابه برجام ۲۰۱۵ که خود ترامپ در سال ۲۰۱۸ به طور یک‌جانبه از آن خارج شد. با این حال، وزارت خارجه و کاخ سفید آمریکا بر توقف کامل غنی‌سازی اصرار دارند، موضعی که با حقوق ایران تحت NPT مغایرت دارد. ایران این تناقض‌ها را نشانه‌ای از سیاست‌های غیرسازنده آمریکا می‌داند و تأکید دارد که غنی‌سازی حق مسلم آن است. ترامپ در گفت‌وگویی با فاکس‌نیوز هم ادعا کرده بود که «ایران در مذاکرات هسته‌ای بسیار تهاجمی‌تر شده و رفتار متفاوتی نسبت به گذشته دارد». او همچنین به گفت‌وگوی خود با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اشاره کرد و گفت «ما درباره مسائل زیادی صحبت کردیم و گفت‌و‌گو عالی بود». این اظهارات نشان‌دهنده پیچیدگی‌های مذاکرات است، اما حمایت وزارت خارجه آمریکا از ادامه گفتوگوها، نشانه‌ای از امکان دستیابی به توافق است. ایران از این اظهارات استقبال کرده، اما تأکید دارد که هر توافقی باید حقوق هسته‌ای‌اش را تضمین کند.
برخلاف لحن مردد ترامپ در مصاحبه با نیویورک‌پست، تمی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز سه‌شنبه اعلام کرد مذاکرات با ایران «رو به جلو» است و پیشرفت‌هایی حاصل شده که امکان ادامه گفتوگوها را فراهم کرده است. او در ادامه گفته‌های خود تأکید کرد «هدف از مذاکرات، حرکت به سوی پیشرفت است و خبر خوب این است که روند گفتوگوها با ایران همچنان رو به جلو است». بروس با اشاره به دیدار قریب‌الوقوع در مسقط، ابراز امیدواری کرد که مذاکرات به توافق منجر شود. او از اظهارنظر درباره ادعای ترامپ مبنی بر نقش ایران در مذاکرات غزه خودداری کرد.
هشدار ایران به قطعنامه سیاسی شورای حکام
در کنار فعل و انفعالات مربوط به مذاکرات تهران-واشنگتن که به دور ششم رسیده، معادلات نشست شورای حکام نیز محل بحث است. در همین زمینه تروئیکای اروپایی و آمریکا پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای را به شورای حکام ارائه کرده‌اند که ایران را به عدم همکاری با آژانس متهم می‌کند. رضا نجفی، نماینده ایران در آژانس، این قطعنامه را «دارای انگیزه سیاسی» خواند و هشدار داد که در صورت تصویب، واکنش ایران «بسیار کوبنده» خواهد بود. او گزارش اخیر آژانس را که به ادعای عدم همکاری ایران اشاره دارد، «فاقد مبنای محکم» دانست و گفت «بسیاری از موارد مطرح‌شده در این گزارش به مسائل گذشته اشاره دارد». نجفی تأکید کرد که ادعای عدم همکاری ایران «غیرقابل قبول» است و هیچ مدرکی دال بر تخلف ایران وجود ندارد.
خبرگزاری فرانسه گزارش داد که این قطعنامه شامگاه سه‌شنبه ارائه شده و تلاشی دیپلماتیک برای افزایش فشار بر تهران است. ایران این اقدام را تلاشی برای تضعیف مذاکرات مسقط می‌داند و هشدار داده که به هرگونه اقدام خصمانه پاسخ فوری و متناسب خواهد داد. این موضع نشان‌دهنده عزم ایران برای دفاع از منافع ملی در برابر فشار‌های سیاسی است، در حالی که تهران همکاری کامل خود با آژانس را حفظ کرده است.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی هم پیش‌نویس قطعنامه تروئیکای اروپایی و آمریکا را «بسیار بد و ناعادلانه» خواند و هشدار داد که تصویب آن وضعیت را بدتر خواهد کرد. او در کانال تلگرامی خود نوشت «کشور‌های غربی مدعی هستند که ایران باید به اجرای کامل برجام بازگردد، در حالی که خودشان تمایلی به رفع تحریم‌ها ندارند». اولیانوف در شبکه ایکس نیز گزارش داد که جلسه شورای حکام درباره ایران موضوع جدیدی ندارد و اتهامات غرب علیه ایران بی‌اساس است. این موضع روسیه، حمایت قاطع این کشور از ایران را تقویت می‌کند و نشان‌دهنده شکاف عمیق میان غرب و متحدان ایران در شورای حکام است. ایران هشدار داده که به هرگونه اقدام خصمانه پاسخ فوری و متناسب خواهد داد، موضعی که با حمایت روسیه و چین تقویت شده است.
جزئیات پیش‌نویس قطعنامه ضد ایرانی اروپا در شورای حکام
کشور‌های غربی در پیش‌نویس قطعنامه خود بدون اعلام ارجاع آن به شورای امنیت سازمان ملل، به صورت تلویحی به نقش‌آفرینی این شورا در پرونده هسته‌ای ایران اشاره کرده‌اند. تروئیکای اروپایی در پیش‌نویس این قطعنامه مدعی شده‌اند «ایران نتوانسته است همکاری لازم را طبق توافق‌نامه پادمانی خود ارائه دهد. ناکامی ایران مانع فعالیت‌های تأیید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده است. ایران در ارائه توضیحات فنی معتبر به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره وجود ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در سایت‌های اعلام‌نشده، شکست خورده است».
در بخش دیگری از ادعا‌های تروئیکای اروپایی آمده است «عدم همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مانع بزرگی در مقابل توانایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تأیید ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کرده است». همچنین در پیش‌نویس این قطعنامه گفته شده: از مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخواست می‌شود به تلاش‌های خود برای اجرای این قطعنامه (پیش‌نویس غربی) و قطع‌نامه‌های قبلی ادامه دهد. همچنین از مدیر کل درخواست می‌شود گزارش جدیدی شامل هرگونه تحول بیشتر درباره مسائل مطرح‌شده در قطعنامه ارائه دهد».
سه کشور اروپایی تأکید کرده‌اند «ایران باید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از مکان‌های فعلی مواد و تجهیزات هسته‌ای آلوده مطلع کند. ایران باید دسترسی به سایت‌ها و مواد درخواستی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نمونهبرداری طبق صلاحدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را فراهم کند. ارائه این اطلاعات، دسترسی به آن و تأیید بعدی توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توسط ایران ضروری است. ایران باید فورا با انجام تمام اقداماتی که توسط شورای حکام و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضروری تشخیص داده شده است، به عدم پایبندی خود به توافق‌نامه پادمانی‌اش رسیدگی کند». تروئیکای اروپایی در عین حال مدعی شدند «ما بر حمایت خود از یک راه‌حل دیپلماتیک برای مشکلات ناشی از برنامه هسته‌ای ایران مجددا تأکید می‌کنیم. هرگونه توافق مطلوب باید تمام نگرانی‌های بین‌المللی مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران را مد‌نظر قرار دهد».
ادعا‌های بی‌اساس اتحادیه اروپا درباره برنامه هسته‌ای ایران
در کنار ادعا‌های مطرح‌شده در پیش‌نویس قطعنامه ضد ایرانی، کارل هالرگارد، نماینده اتحادیه اروپا در وین نیز طی بیانیه‌ای در نشست شورای حکام، نسبت به افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران با خلوص ۶۰ درصد ابراز نگرانی کرد. او بدون اشاره به بدعهدی‌های اروپا در اجرای تعهدات برجام، مدعی شد «اتحادیه اروپا نگران توسعه توانمندی‌های غنی‌سازی اورانیوم ایران و افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۶۰ درصد آن است». هالرگارد از ایران خواست نظارت و راستی‌آزمایی برجام را از سر بگیرد و پروتکل الحاقی را اجرا کند. او ادعا کرد «دست‌نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای، یک اولویت امنیتی مهم برای اتحادیه اروپاست» و نظارت آژانس در این زمینه ضروری است.
بیانیه اتحادیه اروپا با ادبیات ضد ایرانی خود مدعی آن بود که تهران «به‌شدت از تعهدات برجامی خود فاصله گرفته و دانش غیرقابل بازگشتی به دست آورده است». این بیانیه با استناد به گزارش آژانس، ادعا کرد که ایران «مقدار قابل‌توجه» اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۶۰ درصد انباشت کرده که «نمی‌توان امکان ساخت دستگاه انفجاری با آن را رد کرد». اتحادیه اروپا همچنین مدعی شد تصمیم ایران برای خارج‌کردن تجهیزات نظارتی برجامی، توانایی آژانس برای تضمین ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را مختل کرده است. این بیانیه ایران را «تنها کشور فاقد سلاح هسته‌ای» خواند که اورانیوم با خلوص بالا تولید می‌کند و از تهران خواست این رویه را معکوس کند.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، این ادعا‌ها را «دروغ بزرگ» خواند و تصریح کرد «هیچ مستندی در رابطه با عدم پایبندی ایران به تعهدات پادمانی وجود ندارد». بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، نیز تأکید کرد که تعلیق برخی تعهدات ایران، پاسخی قانونی به بدعهدی‌های غرب براساس بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام است. او اقدامات غرب را زمینه‌سازی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه دانست و گفت این رفتار سیاسی به ضرر خود غربی‌ها خواهد بود.
دیپلماسی در برابر فشار تا کجا دوام خواهد داشت؟
تا لحظه تنظیم این گزارش، قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام به تصویب نرسیده، اما احتمال صدور آن بالاست که در‌این‌صورت شاهد واکنش تهران خواهیم بود. اگر آن‌گونه که مقامات ایران گفته‌اند واکنش بسیار سخت باشد، این وضعیت، دور ششم مذاکرات در مسقط را به آزمونی حساس برای دیپلماسی ایران تبدیل خواهد کرد. در‌این‌بین توییت دیروز عراقچی مبنی بر امکان دستیابی سریع به توافق و فصل مشترک با ترامپ، نشان‌دهنده آمادگی ایران برای مذاکره در چارچوب منافع ملی است. تهران با تأکید بر حق غنی‌سازی و رفع تحریم‌ها، به دنبال توافقی است که استقلال هسته‌ای و منافع اقتصادی‌اش را تأمین کند.
فشار‌های غرب، از‌جمله صدور قطعنامه و ادعا‌های بی‌اساس درباره برنامه هسته‌ای ایران، نه‌تنها سازنده نیست، بلکه می‌تواند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند. ایران با تکیه بر همکاری‌های گذشته با آژانس و تأکید بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود، موضعی منطقی و مبتنی بر حقوق بین‌المللی اتخاذ کرده است. دیپلماسی ایران، با حفظ تعادل بین همکاری و دفاع از حقوق خود، بهترین مسیر را برای دستیابی به توافقی عادلانه و پایدار فراهم می‌کند.
