دخالت اسرائیل در گران شدن نفت!

شعله‌ورشدن تنش بین ایران و اسرائیل تمام معادلات بازار نفت جهان را به هم ریخت. بازار نفت که پیش از این تحت تأثیر مازاد تولید و کاهش تقاضا، سقوط قیمت نفت را تجربه می‌کرد و پیش‌بینی می‌شد که بهای نفت به زیر ۶۰ دلار کاهش پیدا کند، حالا روالی کاملا معکوس را در پیش گرفته و نگرانی‌ها برای صعود قیمت نفت و تورمی‌شدن وضعیت اقتصاد‌های بزرگ جهان را به دنبال داشته است.

با حملات هوایی اسرائیل به ایران، شاخص‌های نفت خام بزرگ‌ترین نوسانات روزانه خود را از سال ۲۰۲۲ در زمان حمله روسیه به اوکراین ثبت کردند و حالا تحلیلگران نگران هستند که وضعیتی مشابه شروع جنگ روسیه و اوکراین برای بازار انرژی رقم بخورد. این نگرانی به دنبال کاهش عرضه نفت از خاورمیانه ایجاد شده است.

سناریوی نفت تغییر کرد

با شعله‌ور‌شدن آتش درگیری بین ایران و اسرائیل قیمت نفت در بازار‌های جهانی صعودی شده است. بهای نفت که تا پیش از این به دلیل کاهش تقاضا و کندشدن رشد اقتصادی جهان تا کانال ۶۰ دلار به ازای هر بشکه نفت سقوط کرده بود، حالا با بالاگرفتن تنش‌های منطقه‌ای به بیش از ۷۰ دلار رسیده و تا نیمه کانال قیمتی ۷۰ دلار پیش رفته است.

این موضوع در حالی رخ می‌دهد که پیش از این پیش‌بینی‌ها حاکی از آن بود که بهای نفت به زیر ۶۰ دلار سقوط کند، اما حالا ماجرا کاملا عکس پیش‌بینی‌های قبلی پیش رفته است. قیمت نفت که امسال به بشکه‌ای ۶۰ دلار سقوط کرده و پیش‌بینی می‌شد بهای آن به زیر ۶۰ دلار برسد، حالا با بالاگرفتن تنش میان ایران و اسرائیل به‌سرعت رشد قیمت یکباره را تجربه کرده است.

تا پیش از این، آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده بود که عرضه نفت در سال جاری، ۶۰۰ هزار بشکه در روز از تقاضا پیشی می‌گیرد و تقاضا برای نفت رشد کمتری خواهد داشت. بلومبرگ نوشته بود که «میزان حفاری نفت در داخل و خارج از اوپک، بسیار بیشتر از رشد تقاضاست. در واقع تولید نفت رو به افزایش است».

اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارش «چشم‌انداز کوتاه‌مدت انرژی» خود اعلام کرده بود که انتظار دارد تولید نفت آمریکا در سال جاری، ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد و به ۱۳.۶ میلیون بشکه در روز برسد که موقعیت این کشور را به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده جهانی مستحکم می‌کند و دلیل اصلی ضعف قیمت نفت است.

با این حال، اوپک‌پلاس همان زمان اعلام کرد که برخی از اعضای این گروه بیش از سهمیه خود تولید می‌کنند و طبق جدیدترین گزارش ماهانه اوپک، میانگین نرخ روزانه تولید قزاقستان در فوریه، ۱.۷۶۷ میلیون بشکه بود که بسیار بالاتر از سهمیه ۱.۴۶۸ میلیون بشکه در روز تعیین‌شده برای این کشور تحت توافق نفتی اوپک‌پلاس است. نیجریه هم بالاتر از سهمیه‌اش، نفت تولید کرد، اما تولید مازاد، به میزان چشمگیری کمتر بود و بیش از ۷۰ هزار بشکه در روز از سقف خود فراتر رفت.

از آن سو، سمت تقاضا تضعیف شده است. بسیاری از اقتصاد‌های بزرگ جهان گرفتار تبعات تعرفه‌های تجاری آمریکا هستند. برخی از تعرفه‌ها به‌ویژه تعرفه‌های فولاد و آلومینیوم که دولت ترامپ به‌تازگی اعلام کرد، ممکن است تأثیر منفی بر هزینه‌های صنعت نفت و گاز داشته باشد. با این حال، این تأثیر احتمالا اندک است. از این گذشته رشد اقتصادی چین به عنوان بزرگ‌ترین بازار نفت جهان کُند شده است. همچنین پس از جنگ روسیه و اوکراین، بسیاری از کشور‌های اروپایی به دنبال توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر خود برآمده‌اند.

با تمام این احوال، بالاگرفتن تنش بین ایران و اسرائیل به‌سرعت قیمت نفت را افزایش داده است و قیمت جهانی نفت با رشد حدود پنج دلاری در بازار جهانی به بیش از ۷۴ دلار در هر بشکه رسید. تحلیلگران می‌گویند علت صعود سریع قیمت نفت، نگرانی سرمایه‌گذاران درباره اختلال گسترده در صادرات نفت از خاورمیانه است.

در همین زمینه رویترز گزارش داد که دیروز معاملات آتی نفت برنت با رشد بیش از هفت‌درصدی به ۷۴.۲۳ دلار در هر بشکه رسید. این در حالی است که قیمت نفت روز جمعه با جهش ۱۳ درصدی به ۷۸.۵۰ دلار در هر بشکه رسیده بود که بالاترین سطح روزانه آن از ۲۷ ژانویه است. نفت برنت به این صورت رشد هفتگی ۱۲.۵ درصدی را ثبت کرد.

نفت خام وست تگزاس اینترمدیت آمریکا نیز ۴.۹۴ دلار (۷.۶۲ درصد) رشد کرد و به ۷۲.۹۸ دلار در هر بشکه رسید. این در حالی است که قیمت نفت وست تگزاس در طول جلسه معاملاتی گذشته با جهش ۱۴ درصدی به بالاترین سطح خود از ۲۱ ژانویه، ۷۷.۶۲ دلار رسید. نفت خام وست تگزاس نیز رشد هفتگی ۱۳ درصدی را ثبت کرد.

هر دو شاخص نفت خام بزرگ‌ترین نوسانات روزانه خود را از سال ۲۰۲۲ در زمان حمله روسیه به اوکراین ثبت کردند.

تحلیلگران جهانی چه می‌گویند؟

تحلیلگران جهانی با یادآوری تأثیرات جنگ روسیه و اوکراین می‌گویند که دامنه‌دارشدن تنش بین ایران و اسرائیل می‌تواند علاوه بر افزایش قیمت نفت بر سایر بازار‌ها تأثیرگذار باشد و موجب افزایش قیمت انواع کالا از بنزین و مواد غذایی گرفته تا سایر اقلام شود. این همان اتفاقی است که سه سال پیش پس از حمله روسیه به اوکراین رخ داد و زندگی مردم سراسر جهان را تحت تأثیر قرار داد.

قیمت نفت همواره در واکنش به رویداد‌های ژئوپلیتیکی بزرگ و وضعیت اقتصاد جهانی دچار نوسان می‌شود و با این حال، قیمت نفت برنت هنوز حدود ۱۰ درصد پایین‌تر از یک سال پیش است و در سال ۲۰۲۲ پس از تهاجم روسیه به اوکراین قیمت نفت از بشکه‌ای صد دلار عبور کرد.

ریچارد برونز، رئیس بخش ژئوپلیتیک شرکت مشاوره بازار جهانی انرژی اسپکتس، به رویترز گفته که وضعیت فعلی «بسیار مهم و نگران‌کننده» است.

اما این به معنای آن نیست که تأثیری به بزرگی مناقشه اوکراین یا حتی بحران‌های قبلی در خاورمیانه داشته باشد.

سؤالات اصلی این است که درگیری اسرائیل و ایران چقدر ادامه خواهد یافت؟، آیا کشور‌های دیگر منطقه وارد ماجرا می‌شوند؟ و آیا ایالات متحده برای کاهش تنش مداخله خواهد کرد یا نه؟

فراتر از همه اینها، به این بستگی دارد که آیا شاهد اختلال واقعی در حمل‌ونقل دریایی در تنگه هرمز خواهیم بود یا خیر؟ آبراهی در جنوب ایران که مسیر ورود حدود یک پنجم تولید نفت جهان به بازار‌های جهانی است. برونز می‌گوید: «این یک گلوگاه باریک است و بنابراین نقطه ضعف قابل توجهی برای بازار‌های جهانی نفت محسوب می‌شود».

او تأکید می‌کند که بستن تنگه هرمز تهدید جدی نیست و بدون اختلال در حمل‌ونقل دریایی، احتمالا قیمت نفت در سطح بالا باقی نمی‌ماند. ضمن اینکه در سال ۲۰۲۲، پس از تهاجم روسیه به اوکراین، با بازگشایی اقتصاد جهانی پس از کووید، تقاضا برای انرژی افزایش یافت.

اما اکنون تولیدکنندگانی از عربستان سعودی تا برزیل ظرفیت افزایش عرضه نفت را دارند که می‌تواند به کاهش قیمت‌ها کمک کند. با این حال، محمد العریان، مشاور ارشد اقتصادی در شرکت مدیریت دارایی آلیانتس می‌گوید که این موضوع می‌تواند «یک شوک منفی برای اقتصاد جهانی در زمانی بد» باشد.

او می‌گوید: «از هر زاویه که نگاه کنید، در کوتاه‌مدت منفی است، در بلندمدت هم منفی است».

کپیتال اکونومیکس محاسبه کرده است که اگر قیمت نفت دوباره به بالای صد دلار در هر بشکه بازگردد، می‌تواند یک درصد به نرخ تورم در اقتصاد‌های پیشرفته اضافه کند که کار را برای بانک‌های مرکزی که امیدوارند نرخ بهره را کاهش دهند، دشوارتر خواهد کرد.

اما از نظر دیوید آکسلی، این محتمل‌ترین سناریو نیست. او می‌گوید: «بی‌ثباتی در خاورمیانه چیز تازه‌ای نیست، ما شاهد دوره‌های متعدد آن بوده‌ایم. ممکن است در عرض یک هفته همه چیز فروکش کند».