زمان فعال سازی مکانیسم ماشه مشخص شده است؟

قاسم محبعلی سفیر پیشین ایران در مالزی و یونان در رابطه با ارزیابی خود از مذاکرات استانبول و ادعای پیشنهاد اروپایی‌ها مبنی بر تمدید زمان مکانیسم ماشه به شرط از سرگیری مذاکرات ایران و آمریکا گفت: با توجه به اینکه ما به طور دقیق اطلاعی نداریم که آنها چه شروطی را برای تمدید قرار داده‌اند، نمی‌توانیم ارزیابی دقیقی داشته باشیم. سوالاتی مطرح است مثل اینکه آژانس باید چه اقداماتی انجام دهد که ایران همکاری کند؟ یا اینکه ایران چه توافقی با آمریکا باید داشته باشد؟ در خصوص مسأله حق غنی‌سازی و غنی‌سازی که به گفته مقامات ما در حال حاضر تعلیق است و ایران آن را حق خود می‌داند، آمادگی برای بحث وجود دارد؟ همه این موارد وجود دارد و به دلیل عدم وضوح هنوز نمی‌توان قضاوت دقیقی در این زمینه انجام داد.

تمدید زمان فعال‌سازی مکانیسم ماشه منوط به تایید شورای امنیت است

به گزارش روز نو وی با طرح این پرسش که آیا امکان تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ وجود دارد، عنوان کرد: این موضوع منوط به این است که همه پنج عضو دائمی شورای امنیت و اکثریت اعضای غیردائمی هم با آن موافقت کنند. آیا هماهنگی بین اروپا و آمریکا وجود دارد که در صورتی که اروپا با ایران به توافق برسد، آمریکا نیز قطعنامه‌ای را که احتمالاً در اکتبر به شورای امنیت ارائه شود، وتو نکند؟ این هم پرسشی است که قابل بحث است. به هر حال، فرصتی که وجود دارد باید مورد استفاده قرار گیرد؛ چراکه در صورت عدم توافق، جایگزین آن بازگشت به جنگ خواهد بود.

مذاکره با اروپا ابزاری؛ برای بازگشت ایران به مذاکره با آمریکا

این دیپلمات باسابقه کشورمان در رابطه با تاثیری که مذاکره با اروپا بر مذاکرات ایران و آمریکا خواهد داشت، اظهار کرد: این دو موضوع به طور طبیعی باید به صورت مجزا مورد بررسی قرار گیرند، اما در عین حال کاملاً هماهنگ هم هستند. به این معنا که ابزار اروپا به کار گرفته می‌شود تا ایران به مذاکرات با آمریکا بازگردد و در خصوص سیاست خود در مورد اسرائیل و مساله هسته‌ای با آمریکا مذاکره کند. اگر این مذاکرات موفق نشود، به طور طبیعی تا پایان ماه اوت ممکن است که اروپایی‌ها به سمت فعال کردن مکانیسم ماشه بروند.

این تحلیل‌گر روابط بین‌الملل در خصوص ادعا‌های ایران مبنی بر غیرقانونی بودن فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپا، تشریح کرد: این ادعا دقیق نیست. زیرا به طور طبیعی شورای امنیت باید در ماه اکتبر تصمیم‌گیری کند که آیا توافق برجام اجرا شود یا خیر و اگر کشوری معترض باشد که توافق اجرا نشده، برای ادامه لغو قطعنامه گذشته نیازمند قطعنامه جدید هستیم و، چون قطعنامه جدید ممکن است توسط کشور معترض، آمریکا، انگلیس یا فرانسه، وتو شود، در این صورت قطعنامه گذشته به حالت اجرایی خود بازمی‌گردد. بنابراین، این ادعا چندان دقیق نیست و کسانی که این ادعا را مطرح می‌کنند، منشأ روشنی برای این ادعا ندارند. در شورای امنیت، مکانیزمی وجود ندارد که مانع از آن شود که این سه کشور قطعنامه را به شورای امنیت نبرند.

بعید است روس‌ها و چینی‌ها در مقابل اروپا و آمریکا قرار بگیرند

این کارشناس ارشد سیاست خارجی ایران با بیان اینکه ادامه قطعنامه ۲۲۳۱ موجود به نفع روسیه و چین است، در خصوص نقش این دو کشور در پرونده هسته‌ای ایران گفت: روسیه و چین ممکن است به نفع قطعنامه جدید که زمان را بیشتر می‌کند، رأی دهند، اما کافی است یکی از سه کشور دیگر یعنی آمریکا، انگلیس یا فرانسه آن را وتو کنند. عملا هر قطعنامه‌ای که روس‌ها و چینی‌ها بدهند، وتو می‌شود، علاوه بر این بعید است روس‌ها و چینی‌ها بخواهند در مورد موضوع هسته‌ای ایران اقدامی کنند که در مقابل اروپا و آمریکا قرار بگیرند.

محبعلی با تاکید بر اینکه سابقه‌ی روسیه و چین نشان داده که به اکثر قطعنامه‌ها و به ویژه قطعنامه ۲۲۳۱ رأی مثبت دادند، مگر اینکه مواضع آنها تغییر کرده باشد، تصریح کرد: نکته‌ای که قابل توجه است این است که اگر آنها بخواهند بر خلاف تفاهم قبلی خود با غرب در خصوص عدم توسعه سلاح‌های هسته‌ای، سیاست دیگری اتخاذ کنند و اجماع را بشکنند، ممکن است شرایط بین‌المللی در مورد مسئله هسته‌ای تغییر کند؛ لذا باور این که روسیه و چین آمادگی دارند کاری خلاف تفاهم قبلی خود انجام دهند، دشوار است. حداکثر این است که به ایران توصیه کنند که با آژانس همکاری کند و اگر بخواهند تحریم‌ها را در شورای امنیت افزایش دهند، ممکن است آنها مداخله کنند تا کاهش یابد، اما اینکه آیا قطعاً وتو خواهند کرد، خود محل سؤال است. انتظار نمی‌رود که چین به تنهایی اقدام کند، مگر اینکه روس‌ها هم وتو کنند.

هر سیاستی یک دوره‌ای دارد و وقتی دوره‌اش سپری شود، باید مورد بازنگری قرار گیرد

وی در رابطه با سطح جدید همکاری‌های ایران و آژانس بین‌المللی اتمی بیان کرد: همکاری با آژانس بر اساس مسائل سیاسی است و آژانس به عنوان یک گزارشگر تحت نظارت بین‌المللی عمل می‌کند و مأموریت آن تهیه گزارش از برنامه هسته‌ای ایران و ارائه آن به شورای حکام و شورای امنیت و پنج به اضافه یک است، باید گزارش را آماده کند و به آنها بدهد تا تصمیم سیاسی را بگیرند. آژانس تصمیم‌گیرنده سیاسی نیست، فقط گزارش‌دهنده است. عدم همکاری ایران می‌تواند تصمیم‌گیری سیاسی را دچار مشکل کند و حتی اگر بخواهند یک امتیازی هم بدهند غیرممکن می‌شود. شفافیت در مورد برنامه هسته‌ای ایران، به ویژه اینکه برنامه‌اش صلح‌آمیز است، امری ضروری است؛ در غیر این صورت، این سؤال پیش می‌آید که چرا ایران درباره آن توضیح نمی‌دهد و مستمسکی به دست اسرائیل و آمریکا می‌دهد که نشان دهند ایران به دلیل غیرصلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود با آژانس همکاری نمی‌کند.

این استاد روابط بین‌الملل در خصوص تغییرات تاکتیکی مورد نیاز در سیاست خارجی ایران اظهار کرد: این مسئله پیچیده‌ای است و به سادگی نمی‌توان در مورد آن قضاوت کرد. برخی از سیاست‌ها زمان و مکان خاصی دارند و ممکن است برخی از سیاست‌ها که در گذشته در مورد برنامه هسته‌ای ایران وجود داشت، اکنون زمانش سپری شده باشد. همچنین برخی از سیاست‌های ما در خاورمیانه اکنون کارآمد نیستند. هر سیاستی یک دوره‌ای دارد و وقتی دوره‌اش سپری شود، باید مورد بازنگری قرار گیرد. اکنون سیاست خاورمیانه‌ای ایران و سیاست هسته‌ای ایران و سیاست ایران در قبال آمریکا که به سیاست ستیز یا دشمنی دائمی تعبیر می‌شود، دیگر کارآمد نیست و باید یک برنامه‌ریزی و ارزیابی جدید انجام شود. اینکه آیا مسئولین این توانایی را دارند یا خیر، بحثی جداست.

باید راهی برای خروج از سایه جنگ پیدا کرد

وی خاطرنشان کرد: دولت که تصمیم‌گیر اصلی نیست، باید در سطحی بالاتر تصمیم‌گیری شود. یک تصمیم کلی در این خصوص، به ویژه در مورد سیاست ایران در قبال خاورمیانه ضروری است. سیاست گذشته دیگر کارآمد نیست و با توجه به وضعیت کنونی، باید راهی برای خروج از سایه این جنگ پیدا کرد. در مورد آمریکا هم سیاست کنونی به درگیری نظامی رسیده و دیگر کارآمد نیست. این شرایط نشان داد باید یک بازنگری متناسب با شرایط و میزان خسارات وارد شده، صورت گیرد و منافع و امنیت، تمامیت ارضی و استقلال کشور سرلوحه سیاست‌ها باشد نه مسائلی که زیر مجموعه آنها تلقی می‌شود.