مسیر مذاکره پایانی دارد!

با وجود عدم حصول نتیجه ملموس در مذاکرات اخیر ایران و تروئیکای اروپایی در استانبول، تحلیل‌گران بر این باورند که مسیر دیپلماسی همچنان به‌طور کامل مسدود نشده است.

به گزارش روز نو هرچند بی‌اعتمادی عمیق میان طرفین مانعی جدی برای توافق بلندمدت است، اما سناریوی «کاهش تنش موقت» همچنان روی میز قرار دارد. در این چارچوب، اقداماتی نظیر ازسرگیری همکاری‌های محدود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا توقف موقت غنی‌سازی در سطوح بالا می‌تواند گام‌هایی در جهت کاستن از شدت بحران باشد.

از دید اندیشکده ECFR، این سناریو برای اروپا و برخی کشور‌های عربی مانند قطر مطلوب است، زیرا از یک‌سو از تشدید بحران جلوگیری می‌کند و از سوی دیگر امکان حفظ یک سطح حداقلی از تعامل را فراهم می‌آورد. با این حال، چنین توافقاتی برای بازیگرانی، چون اسرائیل و آمریکا ناکافی تلقی می‌شود؛ چرا که نه تنها تضمینی برای مهار کامل برنامه هسته‌ای ایران ارائه نمی‌دهد، بلکه ممکن است تهران از فرصت برای پیشبرد تدریجی توانمندی‌های خود استفاده کند.

شکست مذاکرات؛ آغاز دور جدیدی از تنش‌های منطقه‌ای؟

در صورت شکست کامل مذاکرات یا اقدامات تحریک‌آمیز جدید مانند فعال سازی مکانیسم ماشه و حمله دوباره اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران، دورنمای درگیری‌های نظامی گسترده‌تر تقویت می‌شود. از دیگر عوامل محرک این وضعیت، می‌توان به فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» توسط اروپا یا ناتوانی آمریکا در ارائه تضمین‌های امنیتی به تهران اشاره کرد. چنین شرایطی به احتمال زیاد زنجیره‌ای از کنش‌ها و واکنش‌ها را در پی خواهد شد که نه تنها ثبات منطقه را به خطر می‌اندازد، بلکه تاثیرات اقتصادی جهانی به‌ویژه بر بازار انرژی نیز به همراه خواهد داشت.

سناریوی بن‌بست؛ تعلیق فرسایشی

در صورتی که وضعیت کنونی بدون پیشرفت در مذاکرات ادامه یابد، سناریوی بن‌بست یا وضعیت تعلیق فرسایشی تداوم خواهد یافت. در این حالت، ایران با وجود ادامه برنامه هسته‌ای خود، از اقدامات تحریک‌آمیز آشکار پرهیز خواهد کرد، در حالی که غرب نیز بدون ارائه امتیازات ملموس، به حفظ فشار‌های اقتصادی ادامه می‌دهد.

اندیشکده کارنگی در تحلیل خود این سناریو را گرچه پرهزینه برای ایران و غرب می‌داند، اما آن را به‌مراتب بهتر از گزینه جنگ تمام‌عیار ارزیابی می‌کند. به گفته این اندیشکده، ادامه تحریم‌ها، انزوای اقتصادی تهران و تنش‌های محدود، اما تداوم‌یافته، پیامد‌های مستقیم این وضعیت خواهند بود. عواملی مانند تمرکز اسرائیل بر جنگ غزه، فشار‌های داخلی در ایران و آمریکا، و عدم تمایل تهران به پذیرش مذاکرات بدون تضمین، همگی محرک پایداری این وضعیت ایستا هستند.

احتمال کم جنگ تمام‌عیار

در حالی که طیفی از تحلیل‌گران وقوع جنگ تمام‌عیار میان ایران و آمریکا یا اسرائیل را کم‌احتمال می‌دانند، اما نمی‌توان آن را به‌طور کامل کنار گذاشت. در صورت وقوع اقدامات تحریک‌آمیز مانند ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، حملات اسرائیل به تأسیسات جدید هسته‌ای یا نقض آشکار آتش‌بس، ممکن است ایران به سمت غنی‌سازی تسلیحاتی یا حملات گسترده منطقه‌ای حرکت کند.

در این صورت، سناریوی تجاوز مجدد آمریکا و اسرائیل مطرح خواهد شد. این وضعیت، پیامد‌های انسانی و اقتصادی سنگینی برای منطقه و جهان خواهد داشت. با این حال، نقش چین و روسیه به عنوان حامیان دیپلماسی و ثبات، ممکن است به عنوان عوامل بازدارنده‌ای در برابر این سناریو عمل کنند. خبرگزاری تاس گزارش داد که رئیس‌جمهور روسیه ولادیمیر پوتین با نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو گفت‌و‌گو کرد. دو طرف درباره برنامه هسته‌ای ایران و حاکمیت ارضی سوریه رایزنی داشتند و پوتین بر آمادگی مسکو برای مشارکت در یافتن راه‌حلی از طریق مذاکره برای مساله برنامه هسته‌ای ایران تاکید کرد. کرملین گزارش داد: «با توجه به تشدید اخیر تنش در تقابل میان ایران و اسرائیل، طرف روسی آمادگی خود را برای انجام هر کاری که ممکن است جهت تسهیل در دستیابی به راه‌حلی مذاکره‌شده برای برنامه هسته‌ای ایران اعلام کرده است.» حال باید دید که تحولات پیش رو چه آینده‌ای را رقم خواهد زد.