رفع تحریم‌ها شدنی است یا نشدنی است؟!
روزنو :در‌حالی‌که چشم‌ها به شورای امنیت سازمان ملل دوخته شده بود، روز گذشته قطع‌نامه‌ای که هدف آن لغو دائمی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بود، با شکست مواجه شد. این پیش‌نویس که توسط کره جنوبی -در مقام رئیس دوره‌ای شورا- ارائه شده بود، فقط چهار رأی مثبت کسب کرد؛ در‌حالی‌که ۹ کشور رأی منفی و دو کشور نیز رأی ممتنع دادند. به این ترتیب، قطع‌نامه‌ای که می‌توانست پرونده تحریم‌های فصل‌هفتمی علیه ایران را برای همیشه ببندد، حتی به آستانه تصویب نیز نرسید.
در‌حالی‌که چشم‌ها به شورای امنیت سازمان ملل دوخته شده بود، روز گذشته قطع‌نامه‌ای که هدف آن لغو دائمی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بود، با شکست مواجه شد.
به گزارش روز نو این پیش‌نویس که توسط کره جنوبی -در مقام رئیس دوره‌ای شورا- ارائه شده بود، فقط چهار رأی مثبت کسب کرد؛ در‌حالی‌که ۹ کشور رأی منفی و دو کشور نیز رأی ممتنع دادند. به این ترتیب، قطع‌نامه‌ای که می‌توانست پرونده تحریم‌های فصل‌هفتمی علیه ایران را برای همیشه ببندد، حتی به آستانه تصویب نیز نرسید.
اروپا؛ میان دیپلماسی و فشار
شکست این قطع‌نامه در شرایطی رخ داد که مطابق برنامه از پیش تعیین‌شده در متن برجام و قطع‌نامه ۲۲۳۱، انتظار می‌رفت شورا -حتی در صورت اختلاف‌نظر- اقدام به رأی‌گیری درباره لغو نهایی تحریم‌ها کند. اما با تلاش سه کشور اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها (اسنپ‌بک)، عملا فضای شورا به سمت افزایش تنش سوق پیدا کرد. به بیان دقیق‌تر، از ابتدا نیز شانس تصویب این قطع‌نامه پایین بود و رأی‌گیری صرفا جنبه تشریفاتی داشت. اکنون در‌صورتی‌که تا پنجم مهرماه توافق جدیدی میان ایران و طرف اروپایی حاصل نشود، حتی امکان تعلیق شش‌ماهه تحریم‌ها نیز از بین خواهد رفت؛ موضوعی که به معنای بازگشت کامل تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب قطع‌نامه‌های قبلی خواهد بود؛ تحریم‌هایی که طبق توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ تعلیق شده بودند.
نبرد روایت‌ها؛ از ادعای «تهدید» تا تأکید بر «حق قانونی»
نشست شورای امنیت بار دیگر میدان نبرد روایت‌های متضاد بود. نماینده انگلیس با تأکید بر آنکه اقدام سه کشور اروپایی برای فعال‌سازی اسنپ‌بک قانونی و مطابق با قطع‌نامه ۲۲۳۱ است، از تصمیم اروپا دفاع کرد. نماینده فرانسه نیز با لحنی تندتر، از اقدامات هسته‌ای ایران انتقاد کرد و گفت: «ایران تا ۴۸ برابر سطح مجاز، اورانیوم غنی‌سازی کرده است. نظام عدم اشاعه در معرض خطر قرار گرفته و این وضعیت قابل ادامه نیست».
با‌این‌حال، این موضع‌گیری‌ها یک‌سویه نماند. نماینده روسیه در شورای امنیت، فعال‌سازی مکانیسم ماشه را فاقد هرگونه وجاهت حقوقی دانست و تأکید کرد: «هیچ‌کدام از طرف‌های برجام حق بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل را ندارند و تلاش تروئیکای اروپایی بی‌پایه است». او افزود: «ما بازگشت تحریم‌ها را به رسمیت نمی‌شناسیم».
نماینده چین نیز با انتقادی صریح‌تر از آمریکا و برخی کشور‌های غربی گفت: «اقدامات خصمانه علیه برنامه هسته‌ای ایران، به‌ویژه حمله به تأسیسات، شرایط را سخت‌تر کرده است. چین از تمدید لغو تحریم‌ها حمایت می‌کند و بازگشت به زنجیره تحریم‌ها را مردود می‌داند».
ایران و دیپلماسی؛ راه‌حلی که هنوز روی میز است
پیش از آغاز نشست، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، با وزیر خارجه کره جنوبی گفت‌و‌گو کرده بود. در این تماس، بر رویکرد اصولی ایران در ترجیح راه‌حل‌های دیپلماتیک بر مسیر‌های تقابلی تأکید شد. در ادامه، وزیر امور خارجه ایران نیز در تماس تلفنی با همتای کره‌ای خود گفت: «ایران دیپلماسی را تنها راه‌حل می‌داند و آماده پیگیری هرگونه راه‌حل منصفانه و متوازن است که منافع متقابل را تضمین کند».
او همچنین از کره جنوبی -به‌عنوان رئیس شورای امنیت- خواست از روند‌هایی که منجر به افزایش تنش می‌شود، جلوگیری کرده و مسیر گفت‌و‌گو را تسهیل کند.
آینده نامعلوم و پایان بازی بسته‌نشده
اگرچه اروپا با تمدید یک‌هفته‌ای ضرب‌الاجل دیپلماتیک، روزنه‌ای برای گفت‌و‌گو باقی گذاشته، اما روند کلی تحولات نشان می‌دهد شورای امنیت دیگر آن اجماع کم‌نظیر سال ۲۰۱۵ را بر سر برجام ندارد. تحرکات اسرائیل و آمریکا، اختلافات جدی میان اعضای دائم شورا و تعلیق تعهدات ایران، همگی بر بستر یک بحران عمیق‌تر در اعتماد متقابل شکل گرفته‌اند.
در نهایت، آنچه بیش از هر چیز در این نشست عیان شد، نه‌فقط تداوم اختلافات سیاسی، بلکه شکاف راهبردی در فهم امنیت، حقوق بین‌الملل و آینده عدم اشاعه است و اگر این شکاف پر نشود، نه‌تنها برجام، بلکه نظم جهانی مبتنی بر قواعد نیز وارد مرحله‌ای از فرسایش بی‌بازگشت خواهد شد.
