چگونه روحانی می تواند بحران اعتراضات کنونی را به فرصت تبدیل کند؟

بدون تقویت نهادهای انتخابی از جمله دولت و پارلمان و عقب زدن نهادهای نظارتی غیر انتخابی و منتسب عده ای، اصلاحات اقتصادی و ساختاری که نیازمند مقابله با فساد و باز شدن درهای ایران به سوی بازارهای جهانی است نیز روی نخواهند داد.

به گزارش سايت روزنو ، «علی واعظ» عضو گروه بین المللی بحران با اشاره به ناارامی های اخیر در ایران می نویسد:«به نظر می رسد که دلایل متعددی پشت تظاهرات اعتراضی اخیر وجود داشته اند. با این حال، گسترش سریع آن در تمام شهرهای ایران عمدتا به دلیل عملکرد اقتصادی دولت بوده است و به دلیل کمبود ها و کسری هایی که در بودجه تازه روحانی وجود دارند. 

حرکت اخیر نه انقلاب است و نه جنبشی سیاسی بلکه بحران انفجار ناامیدی مردم ایران در برابر رکود اقتصادی و سیاسی است. فراتر از منازعه میان دولت و جامعه و یا منازعه میان نیروهای امنیتی و چهره های سیاسی واقعیت آن است که حضور اعضای طبقه کارگر و بیکاران در تظاهرات اخیر نمایش دهنده خطوط گسلی هستند که باعث ایجاد شکاف شده اند.

 عدم وجود یکنواختی واکنش دولت به اعتراضات نشان دهنده افزایش اختلافات است. روحانی در ابتدا ملایم تر از سایر چهره های حکومت درباره اعتراضات اظهارنظر کرد و گفت که معترضان باید از حق اعتراض مسالمت آمیز برخوردار باشند. او گفت که معترضان نه عوامل قدرت های خارجی بلکه افرادی هستند که از لحاظ اقتصادی رنج می برند و به دنبال جامعه ای بازتر هستند. در مقابل اما اعضای جناح مقابل ناآرامی ها را منتسب به نیروهای خارجی نامعلوم دانستند و سعی کردند تا ریشه های داخلی نارضایتی عمومی را نادیده بگیرند». 

واعظ در ادامه می نویسد بخشی از ناآرامی های اخیر ناشی از نارضایتی گسترده از عدم توانایی روحانی برای بهره مند سازی مردم از دستاوردهای برجام بوده است. او اما می افزاید:«واقعیت آن است که فاصله جدید ایجاد شده میان روحانی و منتقدان محافظه کار او می تواند فرصت منحصر بفردی را در اختیارش قرار دهد تا از تبدیل شدن به هدف تظاهرکنندگان در شعارها جلوگیری کند. 

روحانی می تواند از اعتراضات و نارضایتی عمومی برای تحمیل خواست اعمال تغییرات ساختاری بر حاکمیت سیاسی ایران که مورد دلخواه مردم باشد بهره جوید. 

این احتمال وجود دارد که او موفق شود و می تواند بسیاری از ایرانیان که نگران پیوستن به تظاهر کنندگان هستند را به سوی خود جلب کند. به طور خاص، او می تواند به مجلس شورای اسلامی مجموعه ای از بسته های پیشنهادی برای اصلاحات را ارائه دهد از جمله اصلاحات قانون اساسی. 

اگر راه تصویب و اجرای بسته پیشنهادی محدود شود برای مردم اشکار می شود که روحانی موتور محرکه ای برای تغییر است و نه سنگری برای مقاومت در برابر تغییر. برای این کار بایستی وسوسه پیگیری اصلاحات هر چند سطحی از سوی روحانی وجود داشته باشد.

 روحانی در صورتی که اقدام جسورانه ای انجام ندهد برای اعمال اصلاحات چیزی برای از دست دادن نخواهد داشت. بدون تقویت نهادهای انتخابی از جمله دولت و پارلمان و عقب زدن نهادهای نظارتی غیر انتخابی و منتسب عده ای، اصلاحات اقتصادی و ساختاری که نیازمند مقابله با فساد و باز شدن درهای ایران به سوی بازارهای جهانی است نیز روی نخواهند داد. 

واقعیت آن است که روحانی بیش از اندازه درباره برجام در جولای ۲۰۱۵ و دستاوردهای آن وعده داد و بسیاری از ایرانیان امیدوار بودند که دستاوردهای اقتصادی آن را به زودی لمس کنند. گروه بین المللی بحران پیش تر هشدار داده بود که تحول اقتصادی سریع در ایران بعید است چرا که شرکت های خارجی و موسسات مالی همیشه ممکن است به دشواری بتوانند بر مشکلات تجارت با ایران غلبه کنند و در این باره تردیدی عمیق دارند. علیرغم بهبود صادرات نفت از سوی ایران، دولت نتوانسته به طور قابل ملاحظه ای مسائل مرتبط با بیکاری،‌فساد و نابرابری درآمدی را حل کند». 

در حالی که نهادهایی می توانند معترضان را خنثی کنند اما نمی توانند خواست و مطالبه طولانی مدت مردم برای تغییرات بنیادی که از سال ۲۰۰۹ میلادی به این سو به طور اشکارا بیان شده را برطرف کنند.

 ناارامی های امسال با تظاهرات سال ۲۰۰۹ میلادی تفاوت دارد به خصوص آن که معترضان از نظر جغرافیایی گسترده تر و پراکنده تر از سال ۲۰۰۹ میلادی هستند و به نظر می رسد جوانان و بیکاران ایرانی را شامل می شوند در حالی که در سال ۲۰۰۹ میلادی اکثر شرکت کنندگان از طبقه متوسط بودند. یک مقام وزارت کشور تخمین زده است که ۹۰ درصد بازداشت شدگان در روزهای ابتدایی اعتراضات در ناارامی ها کم تر از ۲۵ سال سن داشته اند». 

واعظ در پایان می نویسد:«واکنش ابتدایی روحانی به ناارامی به گونه ای بود که به نظر می رسید که او تصور می کرد که بحران فرصتی را برایش فراهم می کند. ایا او در آینده از این فرصت استفاده خواهد کرد یا خیر پرسش و مسئله دیگری است. 

بدون اصلاحاتی واقعی اشوب های داخلی احتمالا ادامه خواهند یافت.  این موضوع به ترامپ فرصت تازه ای می دهد تا برجام را نادیده بگیرد و در راستای لغو آن گام بردارد. ترامپ باید ۱۲ ژانویه ۲۰۱۸ تصمیم بگیرد که آیا مایل به تمدید لغو تحریم ها می باشد و به برجام احترام می گذارد یا خیر. در صورت ادامه اعتراضات در ايران ترامپ این بهانه را بدست می آورد تا لغو تحریم ها علیه ایران را تمدید نکند و حتی تحریم های تازه ای را علیه آن کشور وضع و اجرایی نماید».