تاخير در مذاكرات شرايط را «پيچيده‌تر» خواهد كرد

روزنو :تروئیکای اروپایی، روسیه، چین و آمریکا همه بر احیای برجام و مذاکرات دور هفتم برجام اشتراک نظر دارند اما آنچه باعث اختلاف میان طرفین شده بحث زمان آغاز مذاکرات است. امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان گفته به زودی به مذاکرات بر می‌گردیم اما آمریکایی‌ها می‌گویند منظور ایران از به زودی مشخص نیست. قدر مسلم هر چقدر طرف ایرانی با تأمل و آهسته آهسته به مذاکرات احیای برجام نزدیک می‌شود غربی‌ها درصددند هرچه زودتر و به فوریت این مذاکرات آغاز شود. حال باید دید در این میان رویکرد کدام طرف غالب خواهد بود ایران یا غربی‌ها و از آن مهم‌تر سرنوشت و آینده برجام چگونه رقم خواهد خورد. برای بررسی حواشی پیرامون برجام و زمان آغاز مذاکرات، نوع نگاه طرفین به این توافق و بحث قیاس میان پیمان شانگهای و برجام با علی اکبر فرازی تحلیلگر مسائل بین‌الملل و سفیر سابق ایران در رومانی به گفت و گو پرداخته است که می‌خوانید.

شرایط برجام و مواضع طرفین در خصوص احیای توافق و زمان آغاز مذاکرات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

با سفر آقای امیر عبداللهیان به نیویورک و ملاقات‌‌های گوناگون در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد بازهم بحث برجام و نحوه چگونگی آغاز گفت و گوها رسانه‌ای شد و رسانه‌ها به این مساله پرداختند. طبیعتا برجام از ابتدا مساله مهم سیاست خارجی در چند سال گذشته بوده و طبیعی است که در شرایط جدید هم مرکز توجه رسانه‌ها باشد. لذا طبیعی بود که با توجه به انتخاباتی که در ایران در حال انجام بود گفت و گوها برای آغاز به کار دولت جدید بماند. از طرف دیگر دولت جدید حدود یک ماه و اندی است که روی کار آمده و طبیعی است که به سرعت نمی‌تواند استارت گفت و گو ها را بزند. از طرف دیگر نیز غربی‌ها و طرف‌‌های دیگر برجام اصرار دارند که این گفت و گوها هر چه سریعتر انجام شود. به نظر من بحث زمان آغاز گفت و گو‌ها برای هر دو طرف مهم است و هر چه زمان را از دست بدهیم ممکن است هر دو طرف دچار مسائل جدیدی شوند یا مسائل بین‌المللی جدیدی حادث شود که شکل گفت و گو ها را تحت تاثیر قرار دهد. به شخصه فکر می‌کنم که اگر هرچه زودتر ادامه گفت و گوهای وین از سر گرفته شود به نفع همه طرف‌هاست. معتقدم که تاخیر در این قضیه شاید جایز نباشد اما به دست اندرکاران سیاست خارجی نیز حق می‌دهم که بخواهند با آمادگی کامل وارد مذاکرات شوند. طبیعی است کشوری که میز مذاکره را ترک کرده باید بدون پیش شرط به میز مذاکره بازگردد و طرف‌های دیگر هم به شرط و شروط‌های خارج از برجام دامن نزنند تا گفت و گوها آغاز شود. نفس آغاز گفت‌و‌گوها به نظر من مثبت و مفید است و امیدوارم که وزارت خارجه هرچه سریع‌تر مقدمات کار را آماده کند تا گفت و گو‌های باقی مانده در فرصت باقی مانده انجام شود. چیزی که همیشه صاحب نظران سیاسی و بین‌المللی توجه داشتند این است که طرف‌های برجام باید مواظبت کنند که طرف‌های سومی وارد قضیه نشوند و کارشکنی و ایجاد سوالات جدید نکنند. به نظر می‌رسد به نفع هر دو طرف است که موانع را هرچه سریع‌تر مطرح و از سر راه بردارند و به میز مذاکرات بازگردند. البته طبیعی است که وقتی صحبت از بازگشت به میز مذاکرات می‌کنیم کشوری که میز مذاکرات را ترک کرده باید پیشگام حضور در مذاکرات شود.

احتمال واگذار کردن پرونده برجام به شورای عالــی امنیت ملــی و تغییر در تیم مذاکره کننده چه تاثیری در اصل، روش و نحوه مذاکرات خواهد داشت؟

طبیعی است که من به عنوان عضوی از وزارت خارجه طرفدار این هستم که پرونده جابه‌جا نشود و خود وزارت خارجه ادامه دهنده مسیر گفت و گو باشد و وزارت خارجه از نظرات کارشناسی سایر ارگان‌های ذیربط از جمله شورای عالی امنیت ملی هم استفاده کند. بنابر این من فکر می‌کنم که تمرکز پرونده در وزارت خارجه می‌تواند ما را کمک کند که زودتر به میز گفت و گو‌ها برگردیم و مثل گذشته از نظرات کارشناسی سایر دستگاه‌ها هم برخوردار شویم، اما به نظر من به عنوان یک وزارت‌خارجه‌ای سابق مسئولیت اصلی باید کماکان بر عهده وزارت امور خارجه باشد و امیدوارم که از گفت وگو کننده‌های سابق که سوابق خوبی دارند و تجربیات ارزشمندی کسب کردند حتما به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در تیم مذاکراتی استفاده شده و تجربیات نادیده گرفته نشود.

برخی مطرح می‌کنند با توجه به پذیرفته شدن عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای دیگر چندان نیازی به برجام نداریم و این توافق اهمیت ویژه خود را برای ایران از دست داده است؛ تحلیل شما در این خصوص چگونه است؟

من هم این نظرات و تحلیل‌ها را دیدم و با احترام به کسانی که این سخنان را می‌گویند باید بگویم که خیلی ساده اندیشانه به مساله نگاه می‌کنند. حضور ایران در سایر پیمان‌ها مثل شانگهای اصلا به این معنی نیست که حتما می‌توانیم معاهدات قبل را نادیده بگیریم و این دو مقوله جداست. حتی خود اعضای اصلی و مهم پیمان شانگهای مثل چین و روسیه نیز خواهان این هستند که ایران مذاکرات برجامی خود را به سر انجام برساند. بودن در شانگهای ممکن است فرصت‌های مناسبی در زمینه‌های مختلف برای کشورمان ایجاد کند اما اصلا به این معنا نیست که جای برجام را بگیرد. چراکه اساسا در برجام جنس گفت وگوها و نوع مسائلی که باید مطرح شود با شانگهای تفاوت ماهوی دارد. نمی‌دانم که چرا برخی فکر می‌کنند ظرفیت کشور به حدی محدود است که صرفا می‌تواند در یک سازمان حرف‌هایش را بزند. در حالیکه کشور به قدری ظرفیت دارد که چه در شانگهای و چه در برجام از منافع ایران دفاع کند. صراحتا بگویم که تا برجام را حل نکنیم در هیچ یک از پیمان‌های بین‌المللی و چند جانبه از جمله در شانگهای نیز موفق نخواهیم بود. عدم حل مسائل برجام را من به عنوان مانع اصلی در راه توسعه مناسبات بین‌المللی کشورمان می‌دانم که تا حل نشود ما در بسیاری از زمینه‌ها دستمان کوتاه است.
بسیاری بر این باورند که علت تاخیر ایران در مذاکرات خرید زمان برای بررسی شرایط و امتیاز‌گیری از غربی‌ها در جریان مذاکرات است؛ این تحلیل را چگونه می‌بینید؟

اینکه ما باید از فرصــت به دست آمده نهایت استفاده را ببریم، برای دستیابی به حداکثر منافع ملی امر خوبی است اما اینکه فکر کنیم همیشه زمان خریدن به سود ما است اصلا اینگونه نیست. یعنی ممکن است که در جاهایی به نفعمان باشد و در جای دیگر به زیان کشورمان باشد. تجربه نشان داده اینگونه موارد شاید بیش از منفعت زیان داشته باشد. بنابراین با اینکه مقدمات آماده شود و پیش از آغاز مذاکرات حرف‌‌هایمان زده شود و مشخص شود قرار است به چه می‌خواهیم برسیم موافقم اما صرف زمان خریدن به امید سود بیشتر به نظرم شمشیر دو لبه است که بر اثر گذر زمان فرصت‌های دیگری برای مطرح کردن پیدا کنند و چالش جدیدی ایجاد شود. من فکر می‌کنم که نباید زمان را بدون داشتن برنامه کش‌دار کرد.