بحث اعمال جراحی چاقی که می‌شود، نظرات بسیاری را از افراد مختلف می‌شنویم. اغلب دست روی عوارض این نوع عمل‌های جراحی می‌گذارند و سابقه ابتلا به بیماری‌های مختلف را بعد از این عمل‌ها مورد بررسی قرار می‌دهند؛ اما راستش را بخواهید، حقیقت آن چیزی نیست که اکثر مردم درباره عمل‌های جراحی چاقی می‌گویند و می‌شنوند. قبل از هر موضوعی باید بگوییم عمل‌های جراحی چاقی چه عمل‌هایی هستند و در چه دسته‌ای قرار می‌گیرند. جراحی‌هایی مانند اسلیو، بای‌پس و مینی بای‌پس معده از‌جمله عمل‌های جراحی چاقی به شمار می‌روند. در این جراحی‌ها چه اتفاقی می‌افتد؟ اندازه معده در افرادی که مبتلا به بیماری چاقی هستند، با روشی تهاجمی به سایز کوچک‌تری درمی‌آید و در برخی از مدل‌های جراحی مانند بای‌پس کلاسیک همراه با آن سطح جذب روده بیمار نیز کاهش می‌یابد؛ بنابراین تا اینجا اگر تصورتان از جراحی چاقی تخلیه چربی یا اعمال جراحی موضعی و زیبایی است، باید بگوییم اشتباه است. در بسیاری از افراد جراحی‌های چاقی کاملا درمانی است. درمان کبد چرب، اضافه‌وزن‌های بالا، فشار خون، دیابت و... از‌جمله این درمان‌هاست. برای اینکه بتوانیم عوارض و فواید این نوع جراحی‌ها را بیشتر بررسی کنیم، با «دکتر پدرام طالبیان»، فلوشیپ فوق تخصصی جراحی لاپاراسکوپی متابولیک و چاقی به گفت‌وگو نشستیم.

‌ بیماران در بدو مراجعه به شما چه دغدغه‌هایی را قبل از انجام عمل‌های جراحی چاقی مطرح می‌کنند؟

بیماران معمولا از اینکه هنگام جراحی یا پس از انجام آن دچار عوارض مختلف شوند، می‌ترسند. بسیاری از افراد از مرگ هنگام این جراحی واهمه دارند که تحقیقات علمی و تجربه نشان داده است میزان مرگ‌و‌میر هنگام این جراحی تقریبا صفر درصد است. مگر آنکه بیمار دچار عارضه‌ یا بیماری زمینه‌ای بوده و پزشک معالج را از آن بیماری مطلع نکرده باشد. با این حال هر جراحی ممکن است عوارضی داشته باشد. به عبارت ساده‌تر ما می‌خواهیم آن چیزی را که خدا خلق کرده، تغییر بدهیم تا وزن بیمار کاهش پیدا کند. میزان بروز عوارض در مدل‌های مختلف جراحی چاقی متفاوت است. در هنگام جراحی بیماران ممکن است دچار خون‌ریزی، نشت از محل عمل و آمبولی شوند؛ اما می‌توان گفت در سال‌های اخیر پیشرفت علم، کاهش مدت‌زمان این اعمال جراحی و کمتر‌شدن زمان بیهوشی بیمار عوارض آن را هم کمتر کرده است. با توجه به اینکه جراحی نیز به صورت بسته و لاپاراسکوپی صورت می‌گیرد، درصد بروز این عوارض، باز هم کاهش یافته است.

‌ به طور کلی چند درصد ممکن است هر بیمار دچار عوارض هنگام جراحی شود؟

حدودا یک درصد و اگر زود تشخیص داده شود که بیمار دچار این عوارض شده، می‌توان به‌راحتی آنها را درمان کرد. تا جایی که پس از چند روز بیمار می‌تواند به شرایط عادی برگردد و نیاز نباشد به صورت طولانی‌مدت در بیمارستان بستری باشد.

‌ بسیاری از بیماران از آمبولی ریه می‌ترسند. درباره این عارضه بیشتر برای‌مان توضیح دهید.

بیمارانی که جراحی چاقی انجام می‌دهند، دو الی سه ساعت پس از بیهوشی باید شروع به راه‌رفتن کنند. قبل از جراحی و حداقل یک هفته تا یک ماه پس از آن جوراب‌های ضد آمبولی به صورت دائم به پا داشته باشند. داروهای ضد لخته نیز در هنگام بستری و پس از ترخیص برای آنها تجویز می‌شود؛ بنابراین میزان آمبولی یک در هزار است. ممکن است از هر هزار نفر که این جراحی را انجام می‌دهند، یک نفر دچار آمبولی شود.

‌ چه عواملی در بیمار، ابتلا به عوارض حین جراحی را افزایش می‌دهد و باید تحت مراقبت ویژه‌تری قرار گیرند؟

مشکلات تنفسی حاد، شاخص توده بدنی بالای60 (افراد بالای 200 کیلوگرم)، مشکلات و تنگی عروق قلبی می‌تواند این عوارض را تشدید کند.

‌ عوارض پس از انجام این جراحی‌ها چگونه است؟

بیماران ممکن است در درازمدت پس از انجام جراحی چاقی دچار عوارضی شوند. برای مثال ترش‌کردن، معده‌درد تا ماه‌ها بعد از عمل، نخوردن غذا به حجم دلخواه، هضم سخت غذاهای سفت از‌جمله این عوارض است که اگر کمی تأمل کنیم، می‌بینیم مکانیسم این عمل‌ها همین است. در بیمارانی که پس از جراحی سیگار، قلیان و نوشیدنی‌های الکلی مصرف می‌کنند، احتمال زخم معده وجود دارد. افرادی که بای‌پس شدند، به دلیل کاهش سطح جذب روده مراقبت‌های بیشتری را باید انجام دهند. از‌جمله این مراقبت‌ها استفاده از مکمل‌های غذایی به صورت روزانه تا پایان عمر و استفاده از رژیم غذایی مناسب برای جلوگیری از ایجاد سوءتغذیه در آنهاست. در درصد ناچیزی از این افراد هم ممکن است پیچ‌خوردگی روده ایجاد شود که با یک جراحی ساده به صورت لاپاراسکوپی برطرف می‌شود.

‌ بسیاری از بیماران از لاغرشدن بیش از حد یک الی دو سال پس از انجام جراحی چاقی می‌ترسند. برای آنها چه پاسخی دارید؟

اگر بیماری را دیدید که پس از جراحی وزن بسیاری از دست داده، شاید اصلا از ابتدا کاندیدای جراحی چاقی نبوده است. متأسفانه می‌شنویم برخی از جراحان بیمارانی را که با اضافه‌وزن 10 کیلوگرم و BMI 30 مراجعه می‌کنند، تحت عمل جراحی قرار می‌دهند. قطعا این گروه افراد دچار تحلیل عضلانی و سوءتغذیه می‌شوند. افراد بالای BMI 35 کاندیدای اعمال جراحی چاقی هستند. به‌علاوه بسیاری از بیماران تصور می‌کنند جراحی چاقی به هیچ مراقبتی نیاز ندارد. افرادی که ورزش نمی‌کنند و تغذیه مناسبی ندارند، در سیر کاهش وزن عضلات‌شان را از دست می‌دهند و این موضوع موجب افتادگی پوست می‌شود. همچنین در افرادی که سن بالایی دارند، میزان افتادگی پوست بیشتر است. این را بدانید که در اعمال جراحی چاقی شما یک‌سری امتیازاتی را به دست می‌آورید و در مقابل ممکن است امتیازاتی را نیز از دست دهید. در نهایت اگر بیماران شاخص توده بدنی بالای 35 الی 40 داشته باشند، بعد از عمل جراحی 60 تا 70 درصد اضافه‌وزنشان را از دست می‌دهند و حتی تعدادی به وزن سلامت نمی‌رسند؛ بلکه وزن‌شان از چاقی درجه سه به چاقی درجه یک تغییر پیدا می‌کند.

‌ بسیاری از بیمارانی که اعمال جراحی چاقی را انجام دادند، پس از گذر یک یا دو سال مشکل در غذا‌خوردن را گزارش دادند. دلیل آن چیست؟

در جراحی اسلیو به مرور زمان حجم غذا ممکن است افزایش یابد و معده جا باز کند. در بیمارانی که بای‌پس شدند، محل اتصال روده به معده ممکن است پس از مدتی گشاد شود و تحمل خوردن بیمار افزایش یابد؛ اما اگر بیماری سیگار، قلیان و مشروبات الکلی مصرف کند، ممکن است معده‌اش زخم شود و این زخم معده باعث التهاب شده و حجم غذای او را کاهش می‌دهد. در کنار این موضوع افرادی که نوشیدنی گازدار مصرف می‌کنند و بیش از حجم معده‌شان غذا می‌خورند، نیز دچار گشادی مجدد معده شده و حجم غذای‌شان زیاد می‌شود. این افراد پس از مدتی دوباره چاق می‌شوند.

‌ ریسک عود در کدام جراحی بیشتر است؟

در درازمدت احتمال بازگشت وزن در بیمارانی که اسلیو انجام دادند، بیشتر است. از طرفی این بیماران چون تا مدت طولانی نمی‌توانند غذای سفت را به‌راحتی مصرف کنند، به خوردن شیرینی‌جات روی می‌آورند که خود باعث چاقی می‌شود. در بیمارانی که بای‌پس انجام دادند، نیز میل به شیرینی‌جات خطرناک است. این افراد ممکن است دچار نوسانات قند خون، اسهال، دل‌پیچه و تهوع شوند.

‌ در نهایت شما چه نوع جراحی را پیشنهاد می‌کنید؟

انتخاب نوع اعمال جراحی چاقی کاملا به شرایط و نتیجه آزمایش‌های بیمار بستگی دارد. برای همین همه جراحی‌ها تأیید‌شده هستند. به جز انجام جراحی‌هایی که از طریق آندوسکوپی انجام می‌شود. مانند پلیسه که در آن معده بیمار را روی هم قرار می‌دهند و می‌دوزند. عوارض این جراحی‌ها زیاد است و در درازمدت اثرش را نیز از دست می‌دهد و نتیجه مطلوبی هم ندارد.