گروه اقتصادی: لغو تغییر ساعت رسمی در ایران از سال 1402 به طور دائمی و توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد. اما آیا این اقدام کمکی به بهبود وضعیت انرژی در ایران به‌ویژه ناترازی برق کرده است؟

به گزارش تجارت نیوز، سال‌هاست که تغییر ساعت رسمی در بسیاری از کشورها به‌عنوان راهکاری برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی اجرا می‌شد. با این حال، مطالعات و تحقیقات گسترده‌ای که در این زمینه انجام شده که نتایج متناقضی را نشان داده است.هدف اصلی از اجرای این طرح، افزایش ساعات روشنایی در شب و کاهش مصرف برق برای روشنایی بود. تصور می‌شد که با تغییر ساعت، مردم فعالیت‌های خود را در ساعات روشنایی روز متمرکز کرده و در نتیجه مصرف برق در شب کاهش
با کاهش مصرف برق، نیاز به تولید برق از طریق سوخت‌های فسیلی نیز کاهش می‌یافت و در نتیجه به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کرد.

در سال گذشته، مجلس شورای اسلامی قانونی را تصویب کرد که به موجب آن، تغییر ساعت رسمی کشور به طور کامل لغو شد. این قانون به این معنی است که دیگر تغییر ساعت در ابتدای بهار و پاییز اتفاق نخواهد افتاد.نمایندگان مجلس، دلایل مختلفی برای لغو این قانون ارائه کردند. بی‌تاثیری در کاهش مصرف انرژی، اختلال در زندگی روزمره و نبود توجیه اقتصادی از دلایل لغو قانون تغییر ساعت رسمی است.

در واقع دلیل اصلی لغو این قانون، بی‌تاثیر بودن آن در کاهش مصرف انرژی و ایجاد اختلال در زندگی مردم بوده است. بسیاری از کشورها در دنیا نیز این قانون را لغو کرده‌اند. با این حال، این تجربه نشان داد که تغییر ساعت، چه در قالب تغییر ساعت اداری و چه در قالب تغییر ساعت رسمی، یک رویکرد پیچیده است که می‌تواند هم مزایا و هم معایبی داشته باشد.

در حالی که تغییر ساعت اداری می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد، تغییر ساعت رسمی که در سال‌های گذشته در ایران اجرا می‌شد، نتایج متناقضی داشت.مطالعات نشان داده‌اند که تغییر ساعت رسمی تاثیر چندانی بر مصرف انرژی ندارد و عوارضی مانند اختلال در ساعت بیولوژیکی بدن و کاهش بهره‌وری را به همراه دارد.

تاثیر تغییر ساعت بر مصرف انرژی اندک است
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که تاثیر تغییر ساعت بر مصرف انرژی بسیار اندک بوده و در برخی موارد حتی منفی بوده است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که این تغییر تنها چند درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی دارد که در مقایسه با سایر روش‌های صرفه‌جویی انرژی، بسیار ناچیز است.عوامل متعددی مانند عادات مصرفی مردم، استفاده از وسایل برقی پرمصرف و کارایی آن‌ها، بر مصرف انرژی تاثیرگذار هستند. تغییر ساعت تنها یکی از این عوامل است و تاثیر آن در مقایسه با سایر عوامل بسیار ناچیز است. با این حال نمی‌توان این تصور را داشت که با لغو تغییر ساعت، ناگهان کاهش قابل توجهی در روند مصرف انرژی مشاهده خواهد شد.

با توجه به نتایج مطالعات و تأثیرات منفی تغییر ساعت بر سلامت و محیط زیست، بسیاری از کشورها تصمیم به لغو این طرح گرفته‌اند. همچنین اجرای طرح تغییر ساعت هزینه‌های اداری و اجتماعی زیادی را به همراه دارد و برای مردم نیز ایجاد سردرگمی می‌کند.

مشکلات طرح لغو تغییر ساعت رسمی در ایران
یکی از مهم‌ترین دلایل لغو اجرای این طرح، کاهش قابل توجه مصرف انرژی برق بود. توجیه دولت و مجلس در ابتدا این بود که انتقال ساعات اوج مصرف ادارات به ساعات اولیه صبح، به کاهش همزمان بار شبکه برق در ساعات اوج مصرف خانگی و صنعتی کمک کند. این در حالی است که این اتفاق میسر نشد.

تغییر ساعت اداری می‌تواند به عنوان یک راهکار کوتاه‌مدت برای مدیریت مصرف انرژی در شرایط بحرانی استفاده شود. اما برای حل اساسی مشکل کمبود انرژی، نیاز به سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌ و بهبود بهره‌وری انرژی در بخش‌های مختلف است.در ایران با توجه به مشکلات زیرساختی فراوان در مورد صنعت برق، لغو تغییر ساعت رسمی نه‌تنها تاثیر مثبتی بر کاهش مصرف برق نداشت، بلکه مشکلات بزرگی را هم به دنبال داشته است.

تغییر ساعت کاری همزمان با لغو تغییر ساعت رسمی
در فصول تابستان و با افزایش دمای هوا و افزایش میزان مصرف برق، علاوه بر موضوع تغییر پیدا نکردن ساعت رسمی، تغییر ساعت ادارات نیز از راهکارهایی است که توسط مسئولان انجام شد. تغییر ساعت کاری، منجر به افزایش و تغییر ساعت‌های ترافیک و به‌هم ریختن بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی شد.

این طرح مشکلات فراوانی را در زمینه حمل‌ونقل ایجاد کرد. ترافیک به ساعت‌های اولیه صبح منتقل شد و در ساعات اولیه صبح، دسترسی به وسایل حمل‌ونقل عمومی برای برخی افراد دشوار شده است.علاوه بر این، برخی از کسب‌وکارهای کوچک به دلیل تغییر ساعت کاری ادارات، با کاهش مشتری مواجه شدند. همچنین تغییر ساعت کاری برای برخی افراد، به ویژه افرادی که دارای فرزند مدرسه‌ای هستند، ایجاد اختلال در روال زندگی کرد.

کمبود برق با تغییر ساعت برطرف نخواهد شد
یکی از مهم‌ترین دلایل مسئولان برای اجرای این طرح، کاهش مصرف برق بود. این در حالی است که در اوج گرمای تابستان سال جاری، مصرف برق کشور به 74 هزار و 960 مگاوات رسید که این میزان از آخرین رکورد تقاضای مصرف روزانه سال گذشته که در 15 مردادماه با میزان 73 هزار و 467 مگاوات ثبت شده بود، فراتر رفت.به گفته مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر در 16 مرداد ماه سال جاری، رکورد تقاضای مصرف در تابستان سال جاری هم شکسته و رشد حدود هفت درصدی در میزان تقاضای مصرف کشور مشاهده شد.

این موضوع نشان می‌دهد که راهکار تغییر ساعت کاری و لغو تغییر ساعت رسمی، در کنار دیگر اقدامات مسئولان برای کاهش مصرف برق محقق نشد. از این موضوع می‌توان نتیجه گرفت که مسئولان راهکار مناسب برای حل بحران ناترازی برق و حتی روش اصلاح الگوی مصرف را به درستی نمی‌دانند و همچنان در پی اجرای راهکارهای ناکارا هستند.

بحران ناترازی برق و اصلاح الگوی مصرف، نیاز به تغییر لوازم پرمصرف و واردات لوازم کم‌مصرف احتیاج دارد. موضوعی که مستقیما به سیاست‌گذاری مسئولان در زمینه محدودیت واردات برمی‌گردد.
از سوی دیگر، بحران ناترازی برق از نوعی کمبود حکایت دارد و اطلاق ناترازی به آن، ناصحیح است. این موضوع از کمبود برقی حکایت دارد که باید از طریق احداث نیروگاه‌های جدید و توسعه تجدیدپذیرها محقق شود. چراکه به دلیل کمبود گاز و مشکلات راندمان پایین و هزینه بالای نیروگاه‌های حرارتی، نمی‌توان کل بار کمبود برق را بر دوش نیروگاه‌های حرارتی انداخت.

اگر وجود کمبود برق توسط مسئولان پذیرفته شود، می‌توان به خوبی دریافت که راهکارهایی مانند تغییر ساعت کاری و لغو تغییر ساعت رسمی کشور، اقدامات ناکارایی در زمینه جبران کمبود برق است. از این رو باید گفت حل بحران ناترازی و در اصل کمبود برق بیش از اینکه به چنین راهکارهایی نیاز داشته باشد محتاج سرمایه‌هایی است که تشنه ورود به این صنعت هستند.