بازتعریف مؤلفه‌های سیاست خارجی با رویکردی واقع‌گرایانه، هوشمندانه و منفعت‌محور
روزنو :جمعی از سفرا و دیپلمات پیشین کشورمان روز دوشنبه با صدور بیانیه‌ای خواستار «بازتعریف مؤلفه‌های سیاست خارجی با رویکردی واقع‌گرایانه، هوشمندانه و منفعت‌محور» شدند.
جمعی از سفرا و دیپلمات پیشین کشورمان روز دوشنبه با صدور بیانیه‌ای خواستار «بازتعریف مؤلفه‌های سیاست خارجی با رویکردی واقع‌گرایانه، هوشمندانه و منفعت‌محور» شدند. در این بیانیه آمده‌است: «رویکرد فرصت‌محور و منفعت‌گرا در سیاست خارجی اقتضا می‌کند که از طریق گفت‌و‌گو و مذاکره با طرف‌های ذیربط خارجی از بازگشت و یا تشدید تحریم‌ها علیه کشور جلوگیری به عمل آید.» این بیانیه را ۷۸ دیپلمات باسابقه کشور امضا کرده‌اند و ۷ راهکار برای برون‌رفت از شرایط فعلی ارائه داده‌اند:
۱ نخستین گام، بازتعریف مؤلفه‌های سیاست خارجی با رویکردی واقع‌گرایانه، هوشمندانه و منفعت‌محور است که می‌تواند مسیر تحول را هموار سازد. تحول در رویکرد سیاست خارجی مستلزم تغییر نگاه به مفاهیم «قدرت»، «بازدارندگی»، «نفوذ»، «امنیت» و «منفعت» است.
۲ درک عمیق از نقش قدرت متکثر در تولید اقتدار ملی، آگاهی از مولفه‌های بازدارندگی همه‌جانبه و تمرکز بر ائتلاف‌ها و قدرت‌های ائتلاف‌ساز براساس مولفه‌های موازنه قدرت و تهدید و نیز تاکید بر نقش منافع ملی و کاهش آسیب‌ها، جایگاه ایران را به‌عنوان شریکی قابل اعتماد در داخل و خارج ارتقا می‌بخشد.
۳ امنیت، کالایی تک‌ساحتی و صرفاً سخت نیست. تجربه‌های موفق در امر حکمرانی نشانگر درکی عمیق از مفهوم رویکرد ترکیبی «امنیت» است که موجب تسهیل در تحقق اهداف سیاست خارجی و توانمندی‌های ملی و امنیتی برای رقابت سازنده در جهان پیچیده امروز است؛ فرصت‌ها زودگذرند و منافع سیال و تابع مجموعه‌ای از شرایط متغیر و متحول در داخل، منطقه و جهان است.
۴ رویکرد فرصت‌محور و منفعت‌گرا در سیاست خارجی اقتضا می‌کند که از طریق گفت‌و‌گو و مذاکره با طرف‌های ذیربط خارجی از بازگشت و یا تشدید تحریم‌ها علیه کشور جلوگیری به عمل آید. هرگونه فرصت‌سوزی و تعلل در مواجهه با چنین امر مهمی می‌تواند به خسارات جبران‌ناپذیر و غیرقابل محاسبه‌ای برای ملت و کشور منجر شود که هیچ‌گونه توجیه و عذری برای آن قابل پذیرش نخواهد بود.
۵ انسجام داخلی از طریق احترام به حقوق مشروع و قانونی ملت و بها دادن به نظرات و آرای نخبگان و کارشناسان و تدبیر در رفع مشکلات فوری و حیاتی مردم، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. مقاومت یکپارچه و انسجام ملت ایران در دوران جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، گوهر گرانبهایی است که باید در جهت تداوم و تقویت آن با جدیت و عزم راسخ تلاش کرد.
۶ تقویت دیپلماسی دوجانبه، چندجانبه و منطقه‌گرا، با تمرکز بر نهاد‌های مؤثر بین‌المللی، همراه با اصلاح سازوکار‌های داخلی و تقویت نقش نهاد تخصصی وزارت امور خارجه، به‌ویژه از طریق بهره‌گیری از ظرفیت‌های فکری دانشگاه‌ها، اندیشکده‌ها و نخبگان، می‌تواند کارآمدی سیاست خارجی را به طور محسوسی افزایش دهد.
۷ وزارت امور خارجه به عنوان مرجع رسمی و قانونی دیپلماسی کشور، تنها نهاد مسئول برای اجرای سیاست‌ها و اعلام مواضع نظام جمهوری اسلامی ایران است. انضباط در بیان و انسجام در تشریح مواضع رسمی کشور ایجاب می‌کند که افراد و ارگان‌های غیرمسئول از هرگونه مداخله و رقابت با وزارت امور خارجه در این خصوص جداَ اجتناب کنند.
امضاکنندگان این بیانیه تاکید دارند که این نخستین بیانیه‌ای نیست که از سوی این گروه از دیپلمات‌های باتجربه امضا شده‌است و هر زمان احساس کنند که نیاز به تغییر رویکرد و توجه به مسائلی وجود دارد، چنین بیانیه‌هایی صادر کرده‌اند. اما واقعیت این است که گفت‌و‌گو با امضاکنندگان این بیانیه نشان می‌دهد که این دیپلمات‌های باتجربه، شرایط فعلی را شرایطی ویژه و خاص می‌دانند که نیازمند توجه ویژه و جسارت بالا است.
در این بیانیه تصریح شده‌است: «با جسارت دیپلماتیک، می‌توان رویکرد سیاست خارجی کشور را بر پایه تمرکز بر حفظ امنیت و توان ملی و اولویت بخشیدن به جایگاه توسعه و پیشرفت، با تعامل سازنده و تاکید بر منافع ملی و عقلانیت راهبردی بازتعریف کرد و نقش مؤثری در حل مشکلات، چالش‌ها و ارتقای جایگاه ایران در منطقه و جهان ایفا نمود.»
«هم‌میهن» برای بررسی مفاد این بیانیه با تعدادی از امضاکنندگان آن قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه و شمال آفریقا در وزارت خارجه، صباح زنگنه، نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری اسلامی، مصطفی اعلایی، سفیر پیشین ایران در ونزوئلا و ابوالقاسم دلفی، سفیر پیشین ایران در فرانسه گفت‌و‌گو کرده‌است تا توضیح بیشتری در خصوص ضرورت‌های تحول در سیاست خارجی کشور در شرایط فعلی ارائه دهند.
به گفته این دیپلمات‌ها، بیانیه مذکور محصول تفکر جمعی است، اما هیچ سخنگویی ندارد و تمامی نظرات بیان‌شده در گفتار‌های پیش رو، نظر شخصی امضاکنندگان بیانیه است.
