زلزله بزرگ در تهران!
روزنو :اگر زلزله تهران در ابعاد بزرگتر از ۶ ریشتر در یکی از سه گسل شهر تهران رخ دهد، خسارت‌های احتمالی آن منجر به یک فاجعه تاریخی خواهد شد
زلز
له تهران هر لحظه امکان رخ دادن دارد؛ این همیشه یک هشدار جدی است. در پایتخت منتظر مرگبارترین حادثه تاریخ یعنی زلزله تهران باشید.
به گزارش روز نو زلزله سنگین در تهران یکی از تهدید‌هایی است که می‌تواند نه‌تنها شهر تهران بلکه کل کشور را با یک بحران جدی مواجه کند. اخبار متعددی در رابطه با وقوع زلزله تهران و زلزله در اطراف آن به گوش می‌رسد. کارشناسان بر این باورند که اگر زلزله تهران در ابعاد بزرگتر از ۶ ریشتر در یکی از سه گسل شهر تهران رخ دهد، خسارت‌های احتمالی آن منجر به یک فاجعه تاریخی خواهد شد.
آنقدر در مورد زلزله تهران گزارش و گفت‌و‌گو و هشدار در رسانه‌ها منتشر شده است که دیگر همه مردم می‌دانند که تهران در منطقه فعال زلزله قرار دارد و در صورت رخداد زلزله قوی، ممکن است ویرانی‌های جدی را به همراه داشته باشد.
زلزله تهران، پیش‌بینی زلزله در تهران و علایم قبل از وقوع زلزله، یکی از بحث‌های خبرساز این روز‌ها با توجه به زلزله‌های اخیر در ایران و کشور‌های همسایه است. در روز‌ها و ماه‌های اخیر، اخبار متعددی در رابطه با وقوع زلزله در تهران و اطراف آن به گوش می‌رسد. کارشناسان حوزه زلزله درباره امکان رخداد زلزله‌های بزرگ در دو نوار شرقی و غربی کشور و زلزله تهران بار‌ها هشدار داده‌اند.
به تازگی اعلام شد که ۱۰۰۰ برج روی گسل و ۱۲ هزار ساختمان در حریم گسل زلزله ساخته شده است.
ریسک زلزله شدید در تهران به دلیل وجود بافت فرسوده و جمعیت زیاد و همچنین نزدیکی به پهنه گسل‌های فعال در شهر تهران در این نواحی به نسبت بالاتر است.
ریسک زلزله شدید در تهران به دلیل وجود بافت فرسوده و جمعیت زیاد و همچنین نزدیکی به پهنه گسل‌های فعال در شهر تهران در این نواحی به نسبت بالاتر است: مناطق ۱۲ و ۱۶ شهرداری و منطقه راه آهن، محور خیابان انقلاب و آزادی، ارگ قدیم تهران حد فاصل خیابان شوش، هفده شهریور، انقلاب و کارگر جنوبی و بازار تهران، خیابان مولوی، میدان بهارستان، میدان امام خمینی، محله امیریه و خیابان جمهوری اسلامی
گسل مشا از دماوند شروع شده و ۱۸۷ کیلومتر ادامه پیدا می‌کند و در آبیک به پایان می‌رسد، الگوی زلزله‌های اخیر نشان می‌دهد که بیشتر زمین‌لرزه‌ها در شرق تهران رخ می‌دهد؛ به جز آذر ۹۶ که کانون زلزله در غرب تهران، منطقه ملارد رخ داد. در حدود ۲۳۴۰ سال اخیر اطراف تهران زلزله‌های متعددی اتفاق افتاده، اما خود تهران زلزله مهمی نداشته است. حدود ۳۲۰۰ سال پیش تهران زلزله‌ای به بزرگای ۷ ریشتر داشته و برآورد می‌شود که ۱۲۰۰ سال پیش زلزله طالقان بزرگای ۷/۷ دهم ریشتری داشته است.
در زلزله‌های مدرن بعد از قرن بیستم تمرکز در بخش شرقی بیشتر بوده است. در ۴۵ سال اخیر متخصصین نسل اول پیش‌بینی الگوی زلزله مانند قریشی، بربریان و معین‌فر برای اولین بار به لرزه‌خیزی تهران پرداختند و نقشه گسل‌های تهران را فراهم کردند. تهران روی چندین گسل بنا شده است. یکی از آنها گسل «تلویزیون» است. به دلیل اینکه ساختمان شبکه دو روی این گسل قرار گرفته به این نام مشهور شده است!
گسل ۱۵ کیلومتری «نیاوران» در یکسو به کاشانک و سوی دیگر به میدان شهید شهریاری و ولنجک می‌رسد و به بزرگراه یادگار امام ختم می‌شود اتفاقی که در چند دهه اخیر رخ داده این است که ساختمان‌سازی روی پهنه این گسل بیشتر شده است. در ولنجک تهران طی سال‌های ۹۲ تا ۹۶ در محل گسل چندین ساختمان ایجاد شده است. در حال حاضر به لحاظ قانونی نمی‌توانند روی گسل‌ها برج بسازند، ولی تا سال ۹۶ این موضوع قانون نبوده و فقط در حد توصیه‌ای بوده تا افراد از این کار خودداری کنند.
منطقه ۲۲ در پای دامنه دو گسل شمال تهران و پردیسان ایجاد شده است. آپارتمان‌سازی روز به روز در منطقه ۲۲ در حال بیشتر شدن است. گسل پردیسان از پای دامنه چیتگر عبور می‌کند.
در منطقه شهریار و ملارد ما مسئله فرونشست زمین را هم داریم که موجب ترک‌های کششی بزرگ در زمین می‌شود. بخش زیادی از این نشست‌ها هم طبیعی است و انسان‌ها به دلیل مصرف آب زیرزمینی باعث فرونشست می‌شوند. برای مثال در شهریار و اندیشه در سال ۱۴۰۰ سطح زمین نسبت به ۵۰ سال پیش حدودا اندازه یک ساختمان ۴ طبقه فرونشست کرده است! با این وجود، چون زمین مسطح است مردم درک نمی‌کنند. این مناطق خطرناک‌ترین مناطق برای زمین‌لرزه هستند.
اگر توزیع جمعیت ثابت مناطق ۲۲ گانه شهر تهران را نگاه کنیم مناطق ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۷، ۱۹ و ۱۳ پرتراکم‌اند. بافت‌های فرسوده هم در بخشی از این مناطق بیشتر از سایر نقاط است. اگر خطر وجود آسیب‌پذیری و جمعیت را در نظر بگیریم مناطق جنوب و جنوب غرب تهران پررسیک‌ترند. مناطق ۱۰، ۱۷، ۱۶ و ۲۰ به دلیل بافت فرسوده و جمعیت بالا موقعیت حساس‌تری دارند. آتش‌فشان دماوند فعال است، اما در حال فوران و انفجار نیست. سیستم دماوند در داخل فعال است و روی گسل‌های اطراف تاثیر می‌گذارد.
خطری بزرگ در راه تهران؟ / استاد زلزله شناسی: گسل‌های تهران قفل شده‌اند
مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی درباره احتمال وقوع زمین‌لرزه‌ای بزرگ در تهران با اشاره به «سکون لرزه‌ای» در گسل‌های اطراف تهران، از جمله گسل شمال تهران، مشا، ری و کهریزک، توضیح می‌دهد که کاهش غیرعادی زلزله‌های کوچک در این مناطق می‌تواند نشانه‌ای از انباشت تنش برای یک زلزله بزرگ با بزرگی بیش از ۷ باشد.
زارع تاکید می‌کند که گسل‌های تهران از سال ۱۸۳۰ میلادی زلزله مخربی نداشته‌اند و این «آرامش قبل از طوفان» می‌تواند به فاجعه‌ای در منطقه‌ای با بیش از ۱۰ میلیون نفر جمعیت منجر شود. هرچند پیش‌بینی دقیق زمان زلزله ممکن نیست، احتمال وقوع زمین‌لرزه‌ای بزرگ در ۳۰ سال آینده بین ۵۰ تا ۷۰ درصد برآورد می‌شود.
توجه به «سکون لرزه‌ای» در تهران، موضوعی جدی است. سکون لرزه‌ای به کاهش قابل توجه یا «دوره سکون» در تعداد زلزله‌های کوچک تا متوسط در امتداد یک سیستم گسل اصلی به شدت تحت فشار اشاره دارد. سکون لرزه‌ای، دوره‌ای از فعالیت غیرمعمول کم زلزله در منطقه‌ای است که معمولاً از نظر لرزه‌ای فعال است. فرض بر این است که این دوره، پیش‌زمینه بالقوه‌ای برای یک زلزله بزرگ است. این نظریه بر اساس «چرخه لرزه‌ای» و «بازتوزیع تنش» است. با حرکت ورقه‌های زمین‌ساختی، تنش در امتداد گسل ایجاد می‌شود. این تنش اغلب در مجموعه‌ای از زلزله‌های کوچک آزاد می‌شود. در برخی موارد، قبل از یک گسیختگی بزرگ، گسل ممکن است «قفل» شود یا وارد مرحله‌ای شود که حتی آزادسازی‌های کوچک انرژی نیز متوقف شود. این دوره آرامش می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. انباشت تنش در گسل ادامه می‌یابد تا به نقطه شکست برسد و در نتیجه، یک زلزله بزرگ تمام انرژی انباشته‌شده را آزاد کند.
استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی می‌گوید: سوابق تاریخی نشان می‌دهد که به طور متوسط حدوداً هر ۱۵۸ تا ۲۰۰ سال، یک زلزله بزرگ در حوالی تهران رخ داده است. آخرین رویداد مخرب قابل توجه در سال ۱۸۳۰ دماوند-شمیرانات با بزرگی تخمینی ۷.۱ بوده است.
وضعیت گسل‌های اطراف تهران
گسل شمال تهران، گسل مشا، گسل ری و گسل کهریزک از سال ۱۸۳۰ میلادی – طی ۱۹۵ سال اخیر – زلزله قابل توجه و مخربی با بزرگی بیش از ۷ ایجاد نکرده‌اند. شواهد نشان می‌دهد که گسل‌های تهران «قفل» شده‌اند و به طور قابل توجهی در بازه زمانی چند دهه یا یک قرن، خزش کافی نمی‌کنند. البته می‌دانیم که «دوره آرامش» ممکن است بخشی عادی از چرخه لرزه‌ای باشد که ما به اندازه کافی طولانی آن را مشاهده نکره‌ایم تا به طور کامل درک کنیم.
ممکن است تنش روی گسل‌های دیگر منطقه که کمتر پایش شده‌اند، آزاد شود و باعث شود گسل‌های اصلی آرام‌تر از آنچه هستند به نظر برسند.
این مسئله مهم است که تنش در حال افزایش است. اندازه‌گیری‌های GPS تأیید می‌کند که ورقه‌های زمین‌ساختی در حال همگرایی هستند و گسل‌های اطراف تهران را با فشاری متناسب بارگذاری می‌کنند. گسل‌های اصلی در بخش‌های مهمی از طول خود در حال خزش نیستند؛ بلکه گیر کرده‌اند و انرژی را جمع می‌کنند.
از نظر تاریخی، وضعیت زلزله‌های بزرگ در تهران
سوابق تاریخی نشان می‌دهد که به طور متوسط حدوداً هر ۱۵۸ تا ۲۰۰ سال، یک زلزله بزرگ در حوالی تهران رخ داده است. آخرین رویداد مخرب قابل توجه در سال ۱۸۳۰ دماوند-شمیرانات با بزرگی تخمینی ۷.۱ بوده است.
احتمال وقوع زلزله بزرگ در آینده چقدر است؟
بر اساس مدل‌های مختلف، احتمال رخداد یک زلزله با بزرگی بیش از ۷ در بازه ۱۰ سال آینده حدود ۱۵٪ تا ۳۰٪ است. این بازه زمانی نسبتاً کوتاه، عدم قطعیت قابل توجهی دارد. طی ۲۰ سال آینده، این احتمال ۳۰٪ تا ۵۰٪ است. با دو برابر شدن بازه زمانی، احتمال رخداد یک زمین‌لرزه با بزرگی ۷ به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. طی ۳۰ سال آینده، این احتمال در حد ۵۰٪ تا ۷۰٪ برآورد می‌شود.
این بازه ۳۰ ساله چه اهمیتی دارد؟
یک دوره ۳۰ ساله اغلب به عنوان یک ریسک «نسلی» در نظر گرفته می‌شود و احتمال وقوع یک زلزله بزرگ در این دوره معمولاً بیشتر از عدم وقوع آن است. طی ۵۰ سال آینده، ۷۰٪ تا ۹۰٪ احتمال رخداد یک زمین‌لرزه با بزرگی بیش از ۷ وجود دارد.
